Kreativ 2020. indd

PISA BAHOLASHINING UMUMIY DOIRASI 
SIFATIDA ISBOTGA TAYANGAN DIZAYN
8. 
Isbotga tayangan dizayn (ITD) (Mislevy, Steinberg va Almond, 2003 
[22]) innovatsion va puxta baholashlarni shakllantirishda nazariy asos 
sifatida xizmat qiladi. Bu baholashlar isbotga tayangan dalillar asosida 
shakllantirilib, oʻquvchilar kompyuter platformasida qilayotgan, oʻqiyotgan 
va yaratayotgan narsalarni koʻp jihatli malakalar bilan bogʻlaydi (Shute, 
Hansen va Almond, 2008 [23]; Kim, Almond va Shute, 2016 [24]). Baholash 
bu – oʻquvchining qobiliyatlari haqidagi muayyan da’volarni dalilga 
asoslangan fikrlash jarayonida tahlil etishdir, degan gʻoya ITDning dastlabki 
nuqtasidir. Umuman olganda, oʻquvchining baholashdagi vazifalarga javobi 
ushbu fikrlash jarayonida dalillar bilan taʼminlaydi, psixometrik tahlil esa 
har bir da’voni tahlil qilish uchun isbotning yetarli ekanligini belgilaydi. 
ITDdan PISA tadqiqoti kreativ fikrlashni baholashning asosiy doirasi 
sifatida foydalanish test tuzilishining bir qator muhim savollariga javob 
beradi: sinovdagi har bir vazifa kreativ fikrlashning aynan qaysi jarayonini 
oshkor etmoqda? Taklif etilgan sinov uslublari oʻquvchining javoblaridan 
olingan dalillarni samarali tahlil qilmoqdami? Oʻquvchining tanlovidan hosil 
boʻlgan barcha dalillar butun vazifalar bo‘yicha qanday sintez qilinmoqda? 
Muayyan tuzilma uchun yigʻilgan barcha dalillar boshqa oʻquvchilar alohida 
vazifani bajarib koʻrganlarida ham taqqoslanishi mumkinmi? 
9. 
ITD murakkab va koʻp qirrali kreativ fikrlash tuzilmasini aniq 
baholashni tashkil etishda mustahkam asos boʻlib xizmat qiladi. Bu testdan 
koʻzlangan maqsad, test topshiruvchilar borasidagi fikrlarni va ushbu 
fikrlarni tasdiqlovchi dalillar o‘rtasidagi hujjatlashtirilgan, aniq bogʻliqlikni 
talab etadi. PISA tadqiqotining kreativ fikrlash yo‘nalishining baholashi 
uchun ITD jarayonini qoʻllash quyidagilarni taqozo etadi:

---

9