|
Pret-a-porter
(farangcha talaffuzda «pret-a-porte» – tayyor ko‘ylak industriyasi, tayyor
ko‘ylak ishlab chiqarish sanoati ma’nosida) – kiyim korxona va fabrikalarda tayyorlana
boshlanishi natijasida XX asrda paydo bo‘lgan tayyor kiyimlar ishlab chiqaruvchi sanoatga
tegishli bo‘lgan kiyimlar sinfi. Bu turkumga mansub kiyimlar nusxalari soni, sifati va narxlari
doirasida yana bir necha sinflarga bo‘linadi.
117
99-rasm. Teddi-boy uslubidagi kostyumlar
Modaga yangicha munosabat tashabbus korlari kollejlarning bitiruvchilari edi.
1948-yildayoq Londondagi Qirollik san’ati kolleji qoshida Moda maktabi ochildi. U
modelchilarning yangi avlodini tayyorlar edi, ular kiyimni modellashtiribgina
qolmay, uning narxi, mato chiqimi qanday bo’lishini ham hisob-kitob qilib chiqar
edi. Amerikada butunlay yosh iste’molchilar paydo bo’ldi, ular shu vaqtgacha moda
industriyasiga jiddiy qaramay kelgan o’smirlar edi.
London yoshlar uchun yangi moda tug’ilgan joy bo’lib qoldi – jonlilik, tinimsiz
kashfiyotchilik va o’zgaruvchanlik, umum tomonidan e’tirof etilgan andozalar bilan
hisoblashmaslik (masalan, kunduzgi va tungi kiyim) va eng asosiysi yubkalarning tor
bo’lishi bu modaga xos xususiyatlardir. «Svinglovchi London» – o’yin-kulgilar,
oqshomlar va klublar shahri – o’zini an’anaviy ingliz modasiga tivit va jundan
tikilgan oddiy kostum va paltoga qarshi qo’ydi. 1963–1965-yillarda mini-yubkaning
paydo bo’lishi mana shu ziddiyatning eng yuqori nuqtasi bo’ldi.
100-rasm. Ayollar liboslari
118
Modaning asosiy iste’molchilari tegishli uslubni ham afzal ko’ruvchi
davlatmand xonimlar hisoblangan, yigit va o’smirlarga esa shu uslubning
soddalashtirilgan varianti taklif etilgan. Umuman, hamma bitta andozadan ibrat
olgan: yubka va shimning bo’yi, pidjak yoqasining eni va shlyapa cho’qqisining
balandligi 17 yoshdagilar uchun ham, 70 yoshdagilar uchun ham bir xil bo’lgan.
Deyarli 1965-yilgacha kundalik kiyimda orasta uslub ustunlik qilgan. Ayollar
modasi markazi Parij bo’lib qolavergan, u yerda Dior (1957-yilgacha), Balensiaga,
Shanel va modelchilarning yosh avlodi Iv Sen-Loran, Pyer Karden, Emanuel
Ungarolar ishlaganlar. Ammo o’zgarish bo’lishi sezilib turardi – orasta uslub ichida
hordiq va sportbop kiyimlar paydo bo’la boshladi.
Shunday qilib, moda o’zining elitar ma’nosini yo’qotdi va ommaviy
industriyaga aylandi. Yaxshi kiyimni endi pochtadan buyurtma qilish va
supermarketdan sotib olish mumkin edi. Mohiyatan yangi moda juda katta ko’ylaklar
va paltolar, handasaviy rasmlar va yassi poyabzal faqat xushqomat yoshlarga
mo’ljallangan. 1960-yillar oxiriga kelib barcha xotinqizlar shunday kiyinar edilar.
Yoshlarga taqlid qilish odatga aylangandi.
Italyan dizayneri Emilio Puchchi moda olamiga eng yorqin suratlarni olib kirdi
va sport kiyimini orasta kostumga aylantirdi. 1950-yillarda Puchchi to’qimachilik
ishlovlariga ko’p e’tibor qaratdi, kelajagi porloq yangi elastik matolarni sinab ko’rdi
– bo’lar ipak jersi, duxoba, flanel va sintetika edi.
1960-yillarning o’rtalarida hippi harakati vujudga keldi. Yigit-qizlar burjuacha
qadriyatlarga, jumladan, keng urf bo’lgan modaga qarshi chiqa boshladilar. Ular
yirtiq jinsilar, uzun yubkalar (hamma mini yubkada yurganda), etno ruhidagi to’kilib
turuvchi romantik yubka va nimchalar kiyib, sochlarini uzun qo’yar edilar. Biroq,
ko’p o’tmay, bu uslub modaga aylandi. Endi hippi usulida faqat norozi odamlargina
kiyinmaydilar. Hatto eng boylar ham uzun jinsi yubka kiyib, boshlariga shol yoki
Amerika bandanasini o’raydilar, Afrika munchoqlari va Hindiston bilaguzuklarini
taqadilar.
119
Hippi harakati etno-uslubiga qiziqish uyg’otdi. 1967-yilda burmalar hosil
qiluvchi va badanga yopishib turuvchi erkin kiyim, parday yengil sharflar, tunikalar
va turk shalvari, 1969-yil yozida esa shaffof bluzka va ko’ylaklar modaga kirdi.
Oliy moda olamidagi tajribachi Pako Rabann 1965-yilda ma’dan va plastik
ko’ylakni taqdim etdi(101-rasm).
101-rasm.Pako Rabann yangi libos ustida
Kechki liboslar halqachalar bilan ulab chiqilgan ma’dan tangachalardan tikilgan:
«kunduz ko’ylagi» o’sha tarzda, faqat charmdan ishlangan. Maneken qizlar bu xiyla
tiniq liboslarni badan rangidagi triko ustidan namoyish qilganlar. Biroq Ko’rrej,
Ungaro yoki Karden modellaridan farqli o’laroq, Rabann mahsulotlari «sof san’at»
bo’lib, kundalik modaga uncha ta’sir qilmagan. Ular zamonning tajribachilik ruhi
timsoli bo’lib qolgan.
1960-yillar oxiri – 1970-yillarga kelib, moda jurnallari sahifalarida hukm surgan
uslublarning xilma-xilligi kishini hayratga soldi. Andri Ko’rrejnning futuristik
liboslaridan afsonaviy o’tmish mavzusidagi romantik variatsiyalargacha yetib keldi.
Bu shuni anglatadiki, o’sha vaqtdagi moda haqidagi barqaror tushuncha qariyb izsiz
yo’qoldi. Yangi avlod nimani xohlasa va qachon xohlasa kiyaveradigan bo’lib ketdi.
120
Do'stlaringiz bilan baham: |
