Kostyum tarixi

Libosdagi shakl va siluetlar.
1950-yillarda siluetlar yanada nazokatli va 
romantik bo’la boshladi. Britan moda sanoati (industriyasi) Amerika modasidan 
mustaqil rivojlanishni boshladi. Yangi ingliz modelyerlari ayollar qomatiga diqqatni 
tortuvchi liboslarni taklif eta boshladilar. Shu davrda Dior (Dior) o’zining mashhur 
belga yopishib turadigan, etagi esa keng ko’ylaklarni yaratdi. Yuber Jivanshi liboslar 
uchun yangi shaklni taklif etdi: kalta va belga yopishib turmaydigan to’g’ri bichimli 
ko’ylaklar. Keyinchalik bunday dizayn Meri Kvantni 1960-yillardagi mini-
ko’ylaklarni yaratishga ilhomlantirgan. Shuningdek, topining ko’rinishi erkaklar 
1
Myuzikl
– [ingl. musical < musical comedy – musiqiy komediya]. Musiqali sahna asari yoki 
komediya xususiyatiga ega bo‘lgan film, unda operetta, balet, estrada janrlarining elementlari 
qo‘llanadi.

---

114
ko’ylagiga o’xshash, yubkasi esa keng bo’lgan, belga yopishib turuvchi shaklli 
ko’ylaklar ham modabop hisoblangan. Umuman olganda, trapetsiyasimon shaklli 
ko’ylaklar 1950-yillarning, so’ngra esa 1960-yillarning asosiy siluetlaridan edi. 
Bunday liboslarni yoping’ich va pelerinalar bilan uyg’unlashtirishgan.
Oliy moda urush oxirida o’z rivojida qayta yuksalishni boshlaydi. Bunga 
Kristian Dior (Christian Dior) va Kristobal Balensiaga (Cristobal Balenciaga)larning, 
mavjud bo’lgan uslublardagi jiddiylik, mutanosiblik va sipoligidan farq qiluvchi 
ekstravagant modellari sababchi bo’ladi.
1950-yillarda tayyor kiyimlar ishlab chiqarish boshlandi va bu sohada «Marks 
and Spenser» ingliz kompaniyasi birinchilar qatoriga chiqdi. Odri Xepbern kino 
aktrisasi tufayli «kejual» («casual») nomli uslubning elegant ko’rinishi ommalashdi: 
kapri shimlari, qo’lda to’qilgan sviterlar va «baletka» – tuflilar. Qulayligi bilan bir 
qatorda, nazokatli bu uslub o’sha davr modaparast ayollari didiga mos tushdi. Yozgi 
garderobda rangi yengil yubka bilan uyg’unlashadigan bikini paydo bo’ldi. 
96-rasm. Ayollar kostyumi 
Shlyapalar o’rnini ro’mollar egallay boshladi, ko’p holda ularni o’rashgan 
paytda kapalaksimon shakldagi ko’zoynaklar taqishgan. Beldagi enli kamarlar 
qomatni yanada ta’kidlash uchun xizmat qilgan. Zargarlik buyumlari o’rniga 
bijuteriya taqilgan, ayniqsa, yirik uzuk va bilaguzuklar ommabop bo’lgan. 1940-
yillarning amaliy jihatdan tejamkor va ixcham poyabzali o’rniga baxmal va timsoh 
terisidan tikilgan chiroyli bezakli, jozibali tuflilar keldi. Oyoq kiyim dizayniga o’ziga 
xos yondashgani uchun Roje Vivye poyabzal dizaynerining «baletka»lari va baland 
poshnali tuflilari 1950-yillarda misli ko’rilmagan mashhurlik cho’qqisiga chiqqan.

---

115
97-rasm. Ayollar kostyumlari 
Bu davrda erkaklar kiyinish uslubi «Kalamushlar galasi» tarkibidagi kabi kino 
va estrada yulduzlari ta’siri ostida shakllandi. Ular nafis kostum va fetrli shlyapalar 
kiyishgan. Erkaklarning kundalik kiyimi kardigan va yengil katak-katak matodan 
tikilgan liboslarni o’z ichiga olgan. 
1950-yillarda «teddi-boy» deb nomlangan yoshlar submadaniyati paydo bo’ldi. 
Bu oqimning namoyandalari Eduard VII ning uslubiga o’xshash tarzda, pochasi tor 
«naycha shim», qalin ko’ylak, yorqin rangdagi bo’yinbog’ – galsto’q, zarbof nimcha, 
ko’p cho’ntakli, manjet va adip qaytarmasi baxmal yoki sirti yaltiroq satindan 
tikilgan, taqilmasi bir qator tugmachali syurto’qlarni oliftalarcha taqlid qilib kiyib 
yurishgan (98-99-rasmlar). 
98-rasm.Teddi-boy uslubidagi kostyumlar 

---

116
1960-yillarda moda yoshlarga yuz burdi. Yangi, jonli, so’ngsiz tarzda kashf 
etuvchi moda ko’pchilik tomonidan e’tirof etilgan andoza va me’yorlar bo’lishdan 
to’xtadi. Yoshlar kiyimning amaliy jihatdan yaxshiligiga qarab baho beradi va o’z 
fikrini ifoda etish imkoniyatini qidiradi. Natijada uncha qimmat bo’lmagan, ammo 
modali narsalarga ehtiyoj ortdi. 1960-yillar oxiriga kelib dunyodagi kiyimlarning 
yarmidan ko’prog’ini 25 yoshdan kichikroq odamlar sotib olgan.
1947-yilda Fransiyada Lamperyer taklif etgan «Pret-aporte»
1
 
atamasi birinchi 
marta iste’molga kiritildi. 1956-yilda Versalda pret-a-porte Saloni birinchi marta 
tashkil etildi, u minglab odamlarga xizmat qilishga qodir moda industriyasi 
bo’lganini namoyish etdi. 
1950–1960-yillarda erkaklar modasining qonun chiqaruvchilari Italiya Modalar 
uylari bo’ldi, Neapol, Rim va Milanning ko’hna atelyelarida saqlanib qolgan 
tikuvchilik mahorati an’analari, shuningdek, keng to’qimachilik bazasi shunga imkon 
yaratdi. Modali erkaklar kostumi yelka chizig’i qirqilgan kalta pidjak va burmasiz 
to’g’ri tor, odatdagidek manjetsiz shimdan iborat bo’lgan. Bunday kostumda ensiz 
galsto’q taqilgan va uchli tufli kiyilgan. Italiyadan bu uslub butun Yevropa bo’ylab 
yoyilgan va Amerikani zabt etgan. Londonda u jaz muxlislari, o’zlarini 
«modernchilar» yoxud «modlar» (qisqacha fhe mods) deb atagan yosh modaparastlar 
orasida urf bo’lgan.
1