Kostyum tarixi

Birinchi davr (1800-1815yy) 
Napalyon fransuz to’qimachilik sanoatini rivojlantirish maqsadida atlas va 
baxmalni modaga kirgizadi.U armiyada mosh rang, sudyalar uchun –qora, sud 
masalaxatchilariga-qizil va barcha axoli tabaqalariga oq rangli liboslar kiyishni urf 
etadi. 
Erkaklar kostyumi. Erkaklar ichki ko’ytlagi baland yoqali oq ko’ylak bo’lib, 
ustidan ola-bula nimcha, ba’zan, baravar bir nechtasini kiyishgan. 
Galstuk (halstuch, nem-bo’yin ro’moli) sharfsimon bo’lib, bo’yinga o’ralib, 
oldida har xil usulda bog’langandi:kata bant yiki tugun qilib, uchlari esa nimchaga 
berkitilar edi. 
Asr boshlarida erkaklar uzunligi etigigacha bo’lgan pantalon kiyishgan.1818 
yilga kelib, pantalon to’piqqacha uzayib, modaga butunlay kirdi. Pantalonlar 
“podyajka” (shimni tutib turish uchun ikki yelka osha tortib qo’yiladigan tasma) 
yordamida mahkamlanar edi, shim pochasiga esa “shtripka” lar (pochatasma) qilinar 
edi. 
Eng keng tarqalgan ustki kiyim frak bo’lib, uning beli sal balandroq ko’tarilib, 
yeng qiyamasi keng va uchida voronkasimon manjet bo’lgan. Ko’pincha, yoqasi 
boshqa rangli duhobadan qilingan. Fraklar asosan, sidirg’amatodan tikilar, ammo 
naqshli gazlamalar ham uchrar edi. 

---

86
Ustki kiyimlar va pantalonlar shu davr qoidalariga binoan har xil rangli, 
pantalonlar ochroq rangda bo’lishi kerak edi. 
Ot minganda avvalgidek redingot kiyishgan. Keyinchalik u o’zgarib kundalik 
kiyim “syurtuk” ga aylangan. 
73-rasm.Erkaklar kostyumi 
Ampir
(frans. empire – imperiya) – me’morlik va bezak san’atida 19-asr 
boshlarida vujudga kelgan hamda klassitsizm rivojini nihoyasiga yetkazgan uslub. 
Shakllarning mahobatligiga, bezaklarning jozibadorligiga (nishon, naqshlarda) 
erishildi. Qadimgi Rim, Yunoniston va Misr badiiy merosiga tayangan holda, yangi 
mavzular bilan rivojlantirishda davlat va harbiylar qudratining ramzi bo’lib xizmat 
qildi. Ampir uslubi birinchi marta Fransiyaning Napoleon I imperiyasi davrida 
shakllandi (mas, Parijda hozirgi de Goll maydonidagi Zafar tog’i, 1806–37; me’mori 
J. F. Shalgren). Unda Napoleon harbiy diktaturasiga suyangan burjua doiralarining 
g’oyalari va estetik qarashlari ifoda ettirilgan. 
XIX asrda Imperatorlik kabi yo’nalish san’atiga kelganda, ayollar o’zlarini 
noqulay korsetadan bo’shatdilar. Ayollar engil matolarning engil liboslarini kiyishdi - 
muslin, batista. Liboslar ko’krak va belning chizig’iga urg’u berib, tananing yuqori 
qismiga mahkam o’rnashgan. 
Ayollar kiyimi.
Ampir uslubining ta’siri ayollar kiyimida tez sezildi. Bu 
Fransiyada imperator saroyi va yangi aslzodalarning paydo bo’lishi bilan bog’liq edi. 
Ular uchun Napalyon turli Yevropa mamalakatlarining qirol saroylari odatlariga 
binoan saroy etiketini yaratgan edi.Undan tashqari qimmatbaxo matolar ishlab 

---

87
chiqarishning tiklanishi ayollar kostyumi plastic yechimining o’zgarishini
ko’rsatgan. Kostyum og’irlashib, turli dekorativ elementlari ko’payadi, ammo oldingi 
mutanosibliklar saqlanib qolgan.Balga oid ko’ylaklarnig dekoltesi chuqur bo’lib, 
shleyfi olib qo’yiladigan edi.1810 yildan keyin yubka keng emas, qo’g’iroqsimon 
shaklda bo’lib, etagi ser bezaklangan (74-rasm).