Korxonalarning daromadlari tahlili

Korxonalarning xarajatlari tahlili.

Xo’jalik yurituvchi subyektlar moliyaviy-xo’jalik faoliyatining asosiy ko’rsatkichlaridan biri, moliyaviy hisobot elementi – bu xarajatdir. Har qanday korxona, tashkilot o’z faoliyatini tashkil qilish jarayonida turli xil sarflarni amalga oshiradi, masalan, ishlab chiqarish korxonalarida ishchilarning ish haqlari, elektro energiya xarajatlari, xom ashyo sarflari, bino inshootlar va shu kabi boshqa turli xarajatlarni amalga oshiradi.
Keling endi xarajatlar haqida qisqacha to’xtalib o‘tamiz. Xarajatlarni turli adabiyotlarda turlicha deb bo’lmasada, lekin bir-biriga yaqin bo’lgan ta’riflar berilgan, ularning ayrimlari quyidagilar:

1. 
   Xarajat deganda, hisobot davrida korxona aktivlarining kamayishi yoki majburiyatlarning ko’payishi tushuniladi¹.
   
2. 
   Xarajat – bu mahsulotni ishlab chiqarish, tovarlarni sotish va xizmatlar ko’rsatish bilan bog’liq bo’lgan sarflarning puldagi ifodasidir², boshqacha qilib aytganda ko’zlangan maqsadga erishish uchun amalga oshirilgan sarflarning puldagi ifodasidir.
   
3. 
   Xarajatlar – bu hisobot davri davomida kompaniya mulkdorlariga badal to’lovlari bilan bo’gliq bo’lmagan holda kapitalning kamayishida o’z aksini topgan aktivlarning chiqarib ketilishi va boshqa eskirishi yoki majburiyatlarning o’sishi shaklida yuz beradigan iqtisodiy naflarning kamayishidir ³.
   
4. 
   Xarajatlar - bu aktivlarning kamayishi yoki foydani ko’paytirish maqsadida xo’jalik faoliyatidan kelib chiqadigan majburiyatlarni o’z zimmasiga olish orqali ro’y beradigan iqtisodiy resurslarning kamayishidir⁴.
   

Keling xarajatlar tahlilini amaliy materiallar asosida ko’rib chiqamiz. “KARAVAN TRAVEL” MCHJ turistik xizmat ko’rsatuvchi korxona hisoblanadi. “KARAVAN TRAVEL” MCHJ da boshqa barcha xo’jalik yurutuvchi tashkilotlar singari xarajatlari mavjud. Xususan 2015-yil korxonaning umumiy xarajatlari 1 063 064 485 so'mni tashkil qilmoqda, 2016-yilda esa umumiy xarajat miqdori 1 377 327 712 so’mni tashkil qilmoqda.
MCHJda xarajatning umumiy miqdori 314 263 228 so'mga o'zgargan. Bu holda umumiy xarajatlar miqdori quyidagiga teng: