Korxonalarning daromadlari tahlili

Mavzu: Korxonalarning moliyaviy natijalari va rentabellik tahlili.
Reja:

1. 
   Korxonalarning daromadlari tahlili,
   
2. 
   Korxonalarning xarajatlari tahlili,
   
3. 
   Korxonalarning foyda (zarar) tahlili.
   

1. 
   Korxonalarning daromadlari tahlili
   

Korxonalarda daromadlarning tasnifi O’zbekiston Respublikasining 2-son BHMS da ko’rsatilganidek ikkita katta guruhga, ya’ni asosiy faoliyatdan olingan daromadlar va asosiy bo’lmagan faoliyatdan olingan daromadlarga ajratilgan.
Asosiy faoliyatdan olingan daromadlar deganda korxona ustavida belgilangan asosiy faoliyatdan olingan daromadlar tushuniladi. «Mahsulot (ish, xizmat)larni ishlab chiqarish va sotish xarajatlari hamda moliyaviy natijalarni shakllantirish to’g’risida Nizom» ga muvofiq korxonalarning asosiy faoliyatdan olingan daromadlari, tahlilida o’z navbatida, quyidagi ikki guruhga ajratilgan:
● Sotishdan olingan daromadlar – bularga mahsulot, tovarlar, ishlar va xizmatlarni sotishdan olingan tushumlar (aksiz, QQS va eksport bo’yicha bojxona bojidan tashqari) kiradi.
● Asosiy faoliyatdan olingan boshqa daromadlar – bularga korxonaning asosiy vositalari va boshqa aktivlarini sotishdan olingan foyda, undirilgan jarimalar, voz kechilgan kreditorlik qarzlari, bepul kelib tushgan aktivlar, inventarizatsiyada aniqlangan ortiqchalar, TMB larni qayta baholashdan olingan daromadlar va boshqalar kiradi.
“Tayyor mahsulotlarni sotishdan olingan daromadlar” –bu passiv va vaqtinchalik schyotda korxonalar o‘zlari ko’rsatgan xizmatlarni sotishdan olgan daromadlarini hisobga olishda foydalanadilar.
“Tovarlarni sotishdan olingan daromadlar” - bu passiv va vaqtinchalik schyot asosan ulgurji va chakana savdo korxonalarida, shuningdek o‘zlari ishlab chiqargan mahsulotlarini firma magazinlari orqali sotadigan ishlab chiqarish korxonalarida ishlatiladi.
“Bajarilgan ishlar va xizmatlardan olingan daromadlar” - asosan qurilish tashkilotlari va xizmat sohasi korxonalarida, shuningdek asosiy faoliyatidan tashqari ish va xizmatlar ko‘rsatuvchi boshqa turdagi korxonalarda ishlatiladi.
Asosiy faoliyatdan olingan daromadlarning yillar davomida o’zgarishi korxona uchun muhim ko’rsatkich bo’lib hisoblanadi. Bu ko’rsatkichning umumiy miqdori ta’siri quyidagicha aniqlanadi.

Bunda :
-asosiy faoliyatdan olingan daromadlar;
-tayyor mahsulotlarni sotishdan olingan daromadlar;
-tavarlarni sotishdan olingan daromadlar;
-bajarilgan ishlar va ko’rsaytilgan xizmatlardan olingan daromadlar.
Natijaga omillarning tasiri ikkitadan ko’p bo’lganligi sababli omillarning natijaga tasirini aniqlashda tahlilda qo’llaniladigan usullardan biri zanjirli almashtirish usulidan foydalanamiz. Chunki zanjirli almashtirish usuli aynan shu holatga mo’ljallangan.
Natijaga birinchi omilning ta’siri:

Natijaga ikkinchi omilning ta’siri:

Natijaga uchinchi omilning ta’siri:

Natijaning umumiy farqini topish uchun barcha omillarning ta’sirini ko’rib chiqamiz.