Korxonalarni qurilish joyini texnik-iqtisodiy jihatdan asoslash

4. Tayyor mahsulot tavsifi

Tayyor mahsulotning texnik nomi - suyuq texnik ammiak. Kimyoviy formulasi NH₃. Texnik ammiak GOST 6221-90 talabiga binoan ishlab chiqariladi. Texnik ammiak ko'rsatkichlari quyidagi jadvalda ko'rsatilgan normalarga javob berishi kerak.

4.1 - jadval

Ko'rsatkichlar nomi	Markalar normasi
	А	Ак	Б
1.Ammiakning massa ulushi, % dan kam emas	99,9	99,6	99,6
2.Azotning massa ulushi, % dan kam emas	-	82	82
3.Suvning massa ulushi (bug'latishdan so'ng), %	-	0,2-0,4	0,2-0,4
4. Suvning massa ulushi (Fisher usulida), %	0,1	2	8
5. Yog'ning massa kons-si, mg/dm , dan kam emas	2	1	2
6.Temirning massa kons-si, mg/dm^3, dan kam emas	1	0,5	-
7. Umumiy xlorning massa kons-si, mg/kg, dan kam emas	-	30+10
8. Massa kons-a ulushi uglerod (IV) oksidning, mln ^-1 (mg/kg), dan kam emas	-	-	-

Ammiakning asosiy fizik-kimyoviy xossalari.

Suyuq ammiak - rangsiz, shaffofdir. U gaz holida ham rangsiz bo'lib juda o'tkir hidga ega. Hajmiy og'irligi:

1. 
   suyuq ammiak - 12⁰C da 0,1732 MPa bosimda 0,654 kg/l
   
2. 
   gaz holdagi ammiak -12⁰C da 0.1732 MPa bosimda – 2,21kg/m³ Molekulyar massasi M – 17,0304
   

Molyar hajmi - 22049 sm³
0,1MPa (760 mm Hg) da qaynash temperaturasi ;
-33,5⁰C 0,1MPa (760 mm Hg) da suyuqlanish temperaturasi;
-77,8⁰C Kritik temperaturasi – 132,4⁰C
Kritik bosimi – 11,15 MPa
Ammiak normal sharoitda oksidlovchilar ta’siriga barqaror, suyuq ammiak qiyin yonuvchi modda hisoblanadi.
Kislorod ishtirokida yonish jarayoni quyidagicha boradi:
4NH₃ + 3O₂= 2N₂ + 6H₂O + Q
Oksidlanish katalizator ishtirokida borsa, azot oksidi hosil bo'ladi:
4NH₃ + 5O₂= 4NO + 6H₂O + Q
Ammiak suvda juda yaxshi eriydi, jarayon ammoniy gidroksid hosil bo'lishi bilan boradi:
NH₃ + H₂O =NH₄OH + Q
20⁰C va 0,1 MPa bosimda 1 hajm suvda 760 hajm ammiak eriydi. Suyuq ammiak yengil uchuvchan gaz, u ko'plab organik va noorganik moddalar uchun yaxshi erituvchi hisoblanadi. Suyuq ammiakda bosim ortib borishi bilan azot, argon, metanlarning eruvchanligi ortib boradi. U toksikologik xususiyatga ega bo'lib, ko'z shilliq pardasini va nafas yollarini zaharlab yemiradi, kuchli nafas bo'g'ilishiga olib keladi. Ammiak yoki uning suvdagi eritmasining kislotalar bilan reaksiyaga kirishishi natijasida ammoniy tuzlari hosil bo’ladi:
NH₃ + HNO₃ =NH₄NO₃ — ammoniy nitrat yoki ammiakli selitra
2NH₄OH + H₂SO4 = (NH₄)₂SO₄ + 2H₂O —ammoniy sulfat
NH₃ + HC1 = NH₄C1 — ammoniy xlorid
Olinishi. Ammiak sintezi reaksiyasi qaytar reaksiya bo'lib, issiqlik chiqishi bilan boradi.
N₂+3H ₂ = 2NH₃ + Q
Reaksiyada gazning hajmi 2 marta kamayadi: Le-Shatele prinsipiga muvofiq haroratni oshirish NH₃ ni parchalanishi tomon, bosimni ortishi esa reaksiyani NH₃ ni sintezlanishi tomon berishini ta’minlaydi. Uy haroratida 1 atm. (1,01—10⁵ Pa) bosimda reaksiya muvozanati to'liq ammiak sintezi tomon siljiydi, ammo reaksiya unumi juda past bo'ladi.
Reaksiya katalizator ta’siridagina yetarli darajada tez ketadi. Ammo katalizator 400—500°C da aktivlik ko'rsatadi. Bundan yuqori haroratda ammiak sintezi yuqori bosimdagina boradi. Muvozanatni NH₃ hosil bo'lishi tomon siljitish uchun yuqori bosim va past harorat kerak bo'ladi. Hatto eng yuqori bosimda ham katalizator qo'llanilmasa, reaksiya unumi past bo'ladi. Ishlab chiqarish sharoitida reaksiya 400-500°C haroratda qattiq katalizator ishtirokida va bosimda olib boriladi. 1923-yili Germaniyada shu usuldagi ammiak ishlab chiqarish korxonasi tashkil etildi.