Korxonalar iktisodiyoti va menejmenti 1-mavzu. Korxonalarning tashkiliy-huquqiy shakllari (2 soat)

5.4. Aylanma mablag‘larni me’yorlashtirish. Aylanishini tezlashtirish

Aylanma mablag‘lar me’yorlashtiriluvchi va me’yorlashtirilmaydigan turlarga bo‘linadi.

Me’yorlashtiriluvchi aylanma mablag‘lar- korxona omborlaridagi ishlab chiqarish zaxiralari (xomashyo, materiallar, yoqilg‘i), tugallanmagan ishlab chiqarish, kelgusi davr xarajatlari va tayyor maxsulotlar.

Me’yorlashtirilmaydigan aylanma mablag‘lar - xaridorga berib yuborilgan tayyor maxsulotlar, xisob raqamidagi pul mablag‘lari.

Aylanma mablag‘larni me’yorlashtirish korxonaning uzluksiz ishlashini ta’minlaydigan moddiy boylik va boshqa resurslarning minimal, lekin etarli zaxiralarini shakillantirish uchun zarur bo‘lgan pul mablag‘larini aniqlashda ifodalanadi. Aylanma mablag‘larning me’yoriyikuyidagi formula bilan xisoblanadi:

bu erda:

N_ich.z - ishlab chiqarish zaxiralari;

N_t.ich - tugallanmagan ishlab chiqarish;

N_t.m - tayyor mahsulot;

N_k.d.x. – kelgusi davr xarajatlari.

Aylanma mablag‘larni me’yorlashtirish va ayniksa, moddiy resurslarni sarflash me’yorlarini belgilashda kuyidagi tamoyillarga amal qilish lozim:

" me’yorlarning progressivligi va dinamikligi;

" me’yorning iqtisodiy va ishlab chiqarish-texnikaviy jixatdan asoslanganligi;

" xomashyo, material, yoqilg‘i, elektr energiyasi va boshqa resurslar o‘lchamini to‘g‘ri tanlash;

" chikish va yo‘qotishlarning oldini olish;

" eskirgan me’yorlarni qayta ko‘rib chiqish xamda ularni fan-texnika taraqqiyoti yutuklariga mos xolga keltirish.