Korxonalar faoliyatining tahlili va statistika asoslari fani bo’yicha ma’ruzalar kursi Buxgalteriya hisobi va audit kafedrasi dosenti T

O’rtacha arifmetik miqdorlar o’z navbatida ikki turga bo’linadi:
1.O’rtacha arifmetik oddiy miqdorlar

2.O’rtacha arifmetik tortqichli miqdorlar

O’rtacha arifmetik oddiy miqdorlar qay vaqtda qo’llaniladi? O’rganilayotgan to’plamda o’rtalashtirilayotgan belgilar soni bir yoki bir necha teng marta takrorlanganda qo’llaniladi:

 = ,
Bunda,- O’rtacha arifmetik oddiy miqdor
 - belgilar miqdorlarinng yig’indisi
 – belgilar coni


O’rtacha arifmetik tortqichli miqdorlar qay vaqtda qo’llaniladi? To’plamda o’rtalashtirilayotgan belgilar(x) bir necha marta takrorlanganda yoki belgilarning vaznlari(f) har xil bo’lgan tag’dirda qo’llaniladi:



O’rtacha garmonik miqdorlar qay vaqtda qo’llaniladi? O’rtacha garmonik miqdorlar to’plamdagi variantlarning qiymati(x) va umumiy hajmi (w) malum bo’lib, variantlarning vaznlari (f) nomalum bo’lgan tag’dirda ishlatiladi:

 =

O’rtacha xronologik miqdorlar qay vaqtda qo’llaniladi? To’plamda o’rtalashtirilayotgan belgilar(x) har oyning boshiga ma’lum bo’lgan taqdirda qo’llaniladi:


bunda, yilning 1 yanvaridan boshlab, har bir oyning boshida mavjud bo’lgan belgilarni bildiradi
sanalar soni (chorak bo’lsa yil bo’lsa ).

4.2.Moda va mediana tushinchasi va ularni qator turlarida hisoblash

Statistikada o’rtacha miqdorlar bilan bir qatorda tuzilmaviy o’rtacha miqdorlar ham keng qo’llaniladi. Tuzilmaviy o’rtacha miqdorlar deyilganda statistikada moda va mediana tushuniladi.

O’rtacha miqdorlar bir biridan farq qiladigan yakka miqdorlarning o’rtachasidir.Shuning uchun ular to’plam uchun xos bo’lgan umumiy yo’nalishni, qonuniyatni ochib beraolmaydi, ammo ular to’plamdagi yakka belgilarning qiymatlarini niqoblaydi.Bu esa hayotda sodir bo’ladigan ayrim hodisalarni o’lchash,baholash va tabriflashda xaloqit beradi.Ushbu kamchilikni yo’qotish uchun statistikada moda va mediana qo’llaniladi.