Коррупция

ХУСУСИЙ ШАХС МАНФААТДОРЛИГИ 
 
Тамагирлик 
(«давлат рэкети») амалдорнинг ваколатлари доирасига 
кирадиган лицензия, махсус рухсатнома ёки бошқа ҳар қандай хизматлар 
олишда кимгадир тўсқинлик қилиш дискрецион ҳокимликка эга бўлган 
амалдорлар томонидан қўлланади. Агар амалдор тегишли тўловлар (масалан, 
солиқлар ёки божлар) миқдорини баҳолаш ваколатларига эга бўлса, бу ҳам 
тамагирлик учун имкониятлар очиб беради. 
Давлат хизматчиси томонидан тамагирликка дуч келинган ҳолларда 
хусусий шахс пора бериш (бу фош бўлиш риски билан боғлиқ) ёки давлат 
хизматчисининг устидан ички ёки ташқи назорат органига шикоят қилишдан 
бирини танлашига тўғри келади. Қабул қилинадиган қарор шикоят қилиш 
жараёни қанчалик харажатли эканига, шунингдек, фуқаронинг ўз қонуний 
ҳуқуқлари ва давлат хизматчисининг мажбуриятлари ҳақида қанчалик 
хабардор эканлигига боғлиқ бўлади. 
Тил бириктириш
тамагирлик билан бир хил шароитларда вужудга 
келади, бироқ шуниси билан фарқ қиладики, иккала томон учун фойдали 
бўлади ва давлатга зиён етказадиган битим тузишдан иборат бўлади. 
Масалан, пора эвазига божхона инспектори импорт миқдорини пасайтириб 
кўрсатиши ва шу тариқа импорт билан шуғулланучи фирма тўлаши лозим 
бўлган бож миқдорини камайтириши мумкин. Битимга шунингдек, амалдор 
устидан назорат учун жавобгар бўлган структуралар жалб қилиниши мумкин. 
БОЙИШ СОҲАЛАРИ 
 
20
ain A. K. Corruption: a review // Journal of Economic Surveys. — 2001. — Vol 15, No. 1. — P. 71. 

---

11 
11 
Коррупция
Бюрократия учун, айниқса, сиёсатнинг энг яхши намоёндалари учун 
коррупция билан боғлиқ бойишнинг асосий йўлларидан бири давлат 
харажатлари ҳисобланади.
21
Инвестицион лойиҳалар
кўп жиҳатдан олий мартабали амалдорлар ўз 
ихтиёрига кўра қабул қиладиган қарорлар билн белгиланади. Йирик 
инвестиция лойиҳалари (хусусан, хорижий корпорациялар иштирокида) 
кўпинча монопол ҳуқуқларни конкурс ғолибига беришни кўзда тутади, бу эса 
амалдорларга айниқса катта пора ваъда қилади. Айрим лойиҳалар 
белгиланган гуруҳлар лойиҳа ижрочиси сифатида тайинланадиган 
шахслардан рента («
давлат рентаси
»
22
) олиши учун махсус ташкил 
қилинади.