Korporativ tuzilmalarda inqirozga qarshi boshqaruvning tashkiliy xususiyatlari

bosh maqsadi
moliyaviy 
inqirozlar keltirib chiqaradigan korxona bozor qiymati pasayishini minimallashtirish 
va korxonadagi moliyaviy muvozanatni tiklash hisoblanadi.
Korxonalarda inqirozga qarshi moliyaviy boshqaruv oʻz bosh maqsadini 
amalga oshirish jarayonida quyidagi 
asosiy vazifalar
ni hal qilishga yoʻnaltiriladi: 
1. 
Korxonaning inqirozoldi moliyaviy holatini oʻz vaqtida tashxislash va 
moliyaviy inqirozdan ogohlantirish boʻyicha zaruriy kechiktirib boʻlmas chora-
tadbirlarni qoʻllash.
Bu vazifaning ijrosi korxonaning moliyaviy holati va 
moliyaviy-xoʻjalik faoliyati natijalariga amaliy ta’sir koʻrsatuvchi tashqi moliyaviy 
muhit omillari doimiy monitoringini amalga oshirish yoʻli bilan ta’minlanadi. Koʻp 
holatlarda bunday monitoring natijalari boʻyicha korxonaning inqirozoldi moliyaviy 
holatini tashxislash zaruriy choralarni oʻz vaqtida amalga oshirish hisobiga 
moliyaviy inqirozdan qochish, shuningdek uning oqibatlarini yumshatish imkonini 
beradi.
2. 
Korxonaning toʻlovga qobiliyatsizligini bartaraf etish.
 
Bu vazifa moliyaviy 
inqirozning har qanday shaklini tashxislash jarayonida korxonalarda inqirozga 
qarshi boshqaruv vazifalari tizimida kechiktirib boʻlmaydigan vazifalardan biri 
hisoblanadi. Mazkur vazifani amalga oshirish korxonada moliyaviy inqirozning 
chuqurlashuvini toʻxtatish, xoʻjalik hamkorlari oldidagi nufuzini tiklash, boshqa 
inqirozga qarshi chora-tadbirlarni amalga oshirish uchun zarur boʻlgan qoʻshimcha 
vaqtga ega boʻlish imkonini beradi. Shu bilan birgalikda eslatib oʻtish kerakki, 
toʻlovga qobiliyatlilikning buzilishi korxonalarda moliyaviy inqiroz yuzaga 
kelishining tashqi alomatlaridan biri hisoblanadi, shuning uchun toʻlovga 
qobiliyatsizlikni bartaraf etish turli xil yoʻllar bilan zudlik bilan amalga oshirilishi 
lozim. 
3. 
Korxona moliyaviy barqarorligini tiklash.
 
Korxonalarda inqirozga qarshi 
moliyaviy boshqaruvning bosh maqsadini amalga oshirishni ta’minlovchi asosiy 
vazifalardan biri hisoblangan bu vazifa yetarli darajada koʻp kuch va moliyaviy 
resurslar xarajatlarini talab etadi. Bu vazifa korxonaning butun moliyaviy-xoʻjalik 

---

faoliyatini bosqichma-bosqich tarkibiy qayta shakllantirish yoʻli bilan amalga 
oshiriladi. Korxonani bunday moliyaviy qayta tarkiblash jarayonida birinchi 
navbatda kapital, aylanma aktivlar va pul oqimlari tarkibini optimallashtirish, 
alohida holatlarda esa investitsion faollikni pasaytirish talab etiladi. 
4. 
Korxonaning bankrotligi va tugatilishining oldini olish.
Bunday
 
vazifa 
chuqur yoki halokatli tizimli moliyaviy inqirozlarni tashxislash jarayonida 
korxonalarda inqirozga qarshi moliyaviy boshqaruv oldiga qoʻyiladi. Moliyaviy 
barqarorlikni ta’minlashning ichki mexanizmlari va korxonaning oʻz moliyaviy 
resurslari bunday moliyaviy inqirozlarning oldini olish uchun yetarli boʻlmaydi. 
Shuning uchun ham korxonaning bankrotligi va tugatilishining oldini olish uchun 
inqirozga qarshi moliyaviy boshqaruv jarayonida moliyaviy sogʻlomlashtirishning 
tashqi vositalaridan samarali foydalanishni ta’minlashga e’tibor qaratish lozim. 
5. 
Moliyaviy inqirozlarning salbiy oqibatlarini minimallashtirish prinsipi.
 
Bu 
vazifa inqirozga qarshi chora-tadbirlarni muvaffaqiyatli amalga oshirish orqali 
ta’minlanadi. Moliyaviy inqirozning salbiy oqibatlarini bartaraf etish boʻyicha 
chora-tadbirlar samaradorligi korxona bozor qiymatining inqirozgacha boʻlgan 
davrdagi darajasiga nisbatan pasayish holati bilan baholanadi. 
Inqirozga qarshi moliyaviy boshqaruv tizimi aniq prinsiplar asosida tashkil 
etiladi va ular quyidagilar: 
1. 
Ta’sirlarga javob qaytarishga doimiy tayyorlik prinsipi.
 
Inqirozga qarshi 
moliyaviy boshqaruv nazariyasi koʻrsatishicha samarali moliyaviy menejment 
natijasida erishiladigan korxonadagi moliyaviy muvozanat moliyaviy-xoʻjalik 
faoliyati davomida nihoyatda oʻzgaruvchan hisoblanadi. Korxona iqtisodiy 
taraqqiyotining har bir bosqichidagi mumkin boʻlgan oʻzgarishlar moliyaviy-
xoʻjalik faoliyatining ichki va tashqi shart-sharoitlaridagi oʻzgarishlarning tabiiy 
ravishda yuzaga kelishi bilan belgilanadi. Bunday qator oʻzgarishlar korxonaning 
raqobat pozitsiyasini kuchaytiradi, moliyaviy imkoniyatlari va bozor qiymatini 
oshiradi; yoki aksincha korxona faoliyatida inqirozlar yuzaga kelishiga sabab 
boʻladi. Moliyaviy inqirozlar yuzaga kelishining obyektiv jarayon ekanligi iqtisodiy 
taraqqiyotning har bir bosqichida korxonadagi moliyaviy muvozanatning mumkin 
boʻlgan buzilishlariga qarshi moliyaviy menejerlarning doimiy ravishda tayyor 
turishlari zarurligini taqozo etadi. 
2. 
Inqirozning oldini oluvchi xatti-harakatlarni amalga oshirish prinsipi.
Bu 
prinsip inqirozlarning salbiy oqibatlarini neytrallashtirish va bartaraf etish 
faoliyatini amalga oshirishdan koʻra moliyaviy inqiroz xavfining oldini olish 
yaxshiroq ekanligini nazarda tutadi. Shuning uchun ham korxonalarda moliyaviy 
inqirozlarning oldini olishda inqirozning oldini oluvchi xatti-harakatlarni amalga 
oshirish prinsipi birinchi darajali ahamiyatga ega hisoblanadi. Mazkur prinsipga 
amal qilish natijasida korxonaning inqirozoldi moliyaviy holatini oldindan 
tashxislash va moliyaviy inqirozni neytrallashtirish imkoniyatlaridan oʻz vaqtida 
foydalanish ta’minlanadi. 
3. 
Ta’sirlarga javob qaytarishning muddatliligi prinsipi.
 
Inqirozga qarshi 
moliyaviy boshqaruv nazariyasiga muvofiq moliyaviy inqirozlarning har biri 
korxonalar moliyaviy-xoʻjalik faoliyatining har bir sikli boʻyicha kengayib borish 
tendentsiyasiga ega boʻlishi bilan bir vaqtda mos salbiy moliyaviy oqibatlarni ham 

---

yuzaga keltiradi. Shuning uchun ham tashxislangan har bir inqiroz alomati boʻyicha 
inqirozga qarshi moliyaviy mexanizmlar buzilgan moliyaviy muvozanatni tiklashga 
nisbatan imkoniyatlar koʻproq. 
4. 
Qoʻllaniladigan inqirozga qarshi chora-tadbirlar darajasining real xavf-
xatar darajasiga mosligi prinsipi.