Корхона баланси ва унинг аналитик таҳлили

Молиявий барқарорликнинг ўзгаришига айланма маблағлар билан боглиқ омиллар таъсирининг ҳисобкитоби

Кўрсаткичлар	Асос даври	Ҳисобот даври	Фарқи (+, ~)	Индекси (0)
1. Захираларнинг ўз маблағлари билан таъминланиш коэффициенти (XI)	1, 372	1, 667	+0, 295	1, 215
2. Захираларнинг моддий айланма маблағлардаги ҳиссасининг коэффидиенти (Х)	0, 530	0, 450	+0, 080	0, 849
3. Моддий айланма маблағларнинг умумий активлардаги ҳиссасининг коэффициенти (Хз)	0, 606	0, 619	+0, 013	1, 021
4. Четдан жалб қилинган маблағггарнинг активлар билан таъминланганлик коэффициенти (Х)	1, 787	1, 865	+0, 078	1, 044
5. Молиявий барқарорлик (У)	0, 787	0, 865	+0, 078	1, 099

Ушбу жадвал маълумотларидан кўриниб турибдики, молиявий барқарорликнинг умумлашган кўрсаткичи, яни ўз маблағларининг четдан жалб қилинган маблағларга нисбати ҳисобот даврида ўтган асос йилига нисбатан 9, 9%га ошган ёки унинг коэффициенти 0, 787дан 0, 865гача яъни 0, 078га кўпайган.

Натижа (У) билан ушбу омиллар ўртасидаги боглиқлик қуйидаги мулғтипликатив моделда ўз ифодасини топади:
Ушбу боғлиқликка таҳлилнинг анъанавий усулларидан бир қанчасини қўллаган ҳолда натижа ўзгаришига омил
лар таъсирини аниклаш мумкин. Мазкур жадвал маълумотларига индекс усулини қўллаган ҳолда аниқлаш йўлларини кўриб чиқамиз.

1. 
   Захираларнинг ўз маблағлари билан таъминланиш коэффидентининг 0, 295га ошганлиги молиявий барқарорлик даражасини 0, 169 коэффициентга оширган:
   
2. 
   Захираларнинг моддий айланма маблағлардаги ҳиссасининг 0, 080 коэффициентга камайиши молиявий барқарорлик даражасини 0, 144 коэффициентга камайтирган:
   

3. 
   Моддий айланма маблағларнинг умумий активлардаги ҳиссаси коэффициентининг 0, 013га ошганлиги натижа ҳажмини хисобот даврида 0, 017 коэффициентга оширди:
   
4. 
   Четдан жалб қилинган маблағларнинг барча активлар билан таъминланганлик коэффициенти 0, 078га ошган. Бу омил натижасида молиявий барқарорлик 0, 036 коэффидиентга кўпайган:
   

Барча омиллар таъсири натижанинг умумий фикрига тенг бўлиши керак: 0, 169 0, 1444 + 0, 017 + 0, 036 = +0, 078.
Шундай қилиб молиявий барқарорликни таъминлаш учун айланма маблағлар билан боғлиқ омилларни қайси йўналишда яхшилаш йўлларини ишлаб чиқиш учун тегишли маълумотларга эга бўлинди. Бу учун энг аввало салбий таъсир қилган омилларга эътибор қаратилади ва уларни яхшилаш чоратадбирлари ишлаб чиқилади.

Хулоса

Хулоса қилиб шуни айтиш мумкинки бухгалтерия баланси субъектнинг ресурслари (активлари), ресурсларга бўлган эҳтиёжлари (мажбуриятлари) ва мулк эгасига тегишли улуш (ўз) маблағлари тўғрисидаги иқтисодий ахборот бўлиб ҳисобланади.

Бухгалтерия баланси корхоналарда содир бўлаётган ҳўжалик жараёни ва операцияларини пул ифодасида ёппасига, узлуксиз, ўзаро боғланган ҳужжат билан асосланган холда акс эттиришни таъминлайди. Ҳисобнинг бу тури оператив ҳисобдан фарқ қилиб, айрим ҳўжалик операциялари ёки жараёнларини эмас, балки корхона ҳўжалик фаолиятиниг хамма томонини қамраб олгани ушун татистик ҳисоб каби мустақил иқтисодий фан ҳисобланади. Корхонанинг молияви ҳолатини бухгалтерия ҳисобининг биринчи шакли бўлмиш бухгалтерия баланси тўлиқ ўзида акс эттириши мумкин. Ундаги маълумотларнинг айни пайт, холислик, бутарафлик, тўғри акс эттириш ва узлуксизлик тамойиллар асосида тайёрланиши эса уларга бўлган ишончни янада орттиради. Крхонанинг айланма маблағлари, узоқ муддатли активлари ва ушбу активларнинг шакллариш манбааларини ўрганиш ҳар бир тадбиркор учун жуда муҳим ва аҳамиятли маълумотлар бўлиб ҳисобланади. Бухгалтеря ҳисоби тайёрлаган, қонунлар тарафидан белгилаб берилган юқорида санаб ўтилган ҳисобот шакллари очиқ турдаги ҳисобот шакллари бўлиб, улардан ҳохлаган одам фойдаланиши мумкин.
Ички фойдаланувчилар унда кўрсатилган маҳлумотлардан корхонанинг потенциалини баҳолаш учун маълумотлар олса, ташқи фойдаланувчилар эса ундан ўз инвестицияларининг таъмирланганлик даражаларини ўрганиш учун маълумотлар оладилар.
Бухгалтерияда ҳисобга олинган барча молиявий маълумотларни ўзида сақловчи операциялар натижалари ушбу ҳисобот турида номоён бўлади. Уларнинг баъзи бирлари керакли қолганлари аҳамиятли эмас деб ўйлаш нотўғри. Чунки бухгалтерия балансида акс эттирилган ҳар қандай маълумот катта аҳамиятга эга ва ушбу маълумотларни чуқур таҳлил қилиш асосида корхона рахбарлари ва ташқи инвесторлар корхонанинг не чоғлик муваффақиятли фаолият юритаётгани ва келажакдаги йилларда қандай фаолит юрита олиши ҳақида истиқбол қилишлари мумкин бўлади. Ушуб мавзуни ёритиш жараёнида ушбу кўзланган мақсадларга эришишда қўлланилиши мумкин бўлган таҳлил элементларини очиб беришга ҳаракат қилдик, аммо бу мавзу жуда катта кўламни қамраб олиганлиги учун уни тўлиқ ёритдик деб айтиш мумкин эмас. Лекин ушбу курс ишида кўрсатиб ўтилган таҳлил жараёнлари корхонанинг асосий керакли кўрсаткичларини аниқлаш ва қарорлар қабул қилиш учун маълум алтернативаларни юзага чиқара олишига ишончим комил.