Koreya tarixi
Download 3,33 Mb. Pdf ko'rish
|
Valeriy Xan. Koreya tarixi (1)
|
h o rid a n a m o y ish la r to 'lq in i avj old i. N a m o y ish ch ila r to m o n id an 20 d an o rtiq sh a h a rla r q a m ra b o lin g an . 2 m ay d a Se u ld ag i nam o- y ish g a 10 m ing talaba, 13 m ay d a - 50 m ing, 15 m ay d a - 100 m in g talaba va 5 0 m in g sh a h a rlik ch iq d i. 18 m ay d a K vanju sh a h rid a y angi d ik ta tu ra g a q arsh i ta la b a la r ch iq ish lari, h u k u m a t q o 'sh in ig a q arsh i to 'q n a sh u v la r b o sh la n d i, 21 n afar talaba q u ro l o m b o rla ri va d av lat id o ra la rin i eg allab o lish d i. 26 m ay g a q ad ar sh ah ar am al- d a u la rn in g q o ‘lid a b o 'ld i. 2 7 m ay da sh ah ar h u k u m a t q o 'sh in la ri to m o n id a n eg a lla n d i. T o 'p o lo n la r p ay tid a 154 n afar n a m o y ish ch i o 'ld irild i, 64 n a fa ri b e d a ra k y o 'q o ld i, 3139 n afari y aralan d i va 503 nafari q a m o q q a o lin d i. B o sim o 'tk a z ish o p eratsiy asin i C h o n Du X v an b o sh q ard i. D a v la t id o ra la rin i to zalash b o sh la n d i, 172 ta n a sh r va 672 ta n ash riy o t y op ild i, 5 7 m in g d an o rtiq k ish i q am o q q a o lin d i. 1980 yil a v g u stid a C h o n D u X v an p re z id e n t C h x v e G yu X an i x iz m a t vazi- fasid an ch e tla sh tird i. 27 a v g u std a M illiy b ird a m lik k o n fere n siy a si u ni m a m la k a t p re z id e n ti e tib tay in lad i. O k ty ab rd a k o n stitu tsiy a- n in g y an g i tah riri qabu l q ilin d i. U n g a k o T a p re z id e n tlik say lo v i to 'g T id a n -to 'g 'r i o T k a z ilm a y d ig a n , p re z id e n tlik v ak o lati e sa 7 y illik m u d d a t q ilib b elg ila n a d ig a n b ld i. S h u n in g d e k , C h o n D u X van b o sh ch ilig id a y an g i h u k m ro n D em o k ra tik p artiy a tu zild i. Y angi h u k u m a t b o sh q a ru v n in g d ik ta to rlik ta rtib in i saq lab qol- di. N a tija d a ta la b a la r va is h c h ila m in g m a m la k a tn i d em o k ra tla sh - tirish va p re z id e n tlik sa y lo v in in g to 'g 'r id a n -to 'g 'r i o 'tk a z ilish in i www.ziyouz.com kutubxonasi 114 V III Bob. B O T IN C A N K O REYA talab q ilu v ch i ch iq ish lari to 'x ta m a d i, o q ib atd a C h o n D u X v an y on b erish g a m ajb u r b o 'ld i. 1987 y il o k ty a b rid a g i u m u m x a lq re fe ren - d u m id a y angi tah rird ag i k o n stitu tsiy a q ab u l q ilin d i. U n g a k o 'ra, p re z id e n tlik say lo v i to 'g 'r id a n - to 'g 'r i o 'tk a z ila d ig a n b o 'ld i va pre- z id e n tlik v ak o lati 5 y il m u d d a t etib b elg ila n d i, s o 'z va fikr erk in - ligi, k asab a u y u sh m a la r tu zish va n a m o y ish la r o 'tk a z ish h u q u q i m u sta h k a m la n ib , p re z id e n tn in g p a rla m en tn i tarq atib y u b o rish i va fa v q u lo d d a h o la t k iritish i taq iq lan d i. K o n stitu tsio n sud tu zild i. M a m la k a td a y angi siy o siy p artiy alar tu zila b o sh lan d i. P arlam e n t sa y lo v la rid a (1988 y il ap rel) b irin ch i m arta m u x o lif k u ch la r g 'a la b a q o zo n ish d i. End i b itta p artiy a d ik ta tu ra si am al q ilm ay qold i. Le- k in, h u k m ro n p artiy a p re z id e n tlik k u rsisin i saq lab qola old i. 1987 y ilg i p re z id e n tlik sa y lo v la rid a m u x o lif p artiy a la r n o m z o d la ri (K im Te Ju n , K im Yon Sam i K im C h jo n P xil) rta sid a g i p a rch a la n ish la r tu fay li, h arb iy d o ira vakili va p artiy a b o s h lig 'i so b iq g en eral R o D e U g 'a la b a g a erish d i. H u k u m a tn in g m u x o lif p a rtiy a la r b ilan h a m k o rlig i b o sh la n d i, k o 'p la b siy o siy m a h b u sla r ozod etild i, O A V erk in la sh d i, o ld in g i tu zu m lar jin o y ati o 'rg a n ila b o sh la d i. Bu d av r- n in g m a m la k a t tarix id ag i en g m u h im v o q ealari Ja n u b iy K oreya- n in g b u tu n d u n y o g a ta n ilish ig a sab ab b o 'lg a n 1988 y ilg i O lim p iy a o 'y in larid ir. SSSR , X ito y va S h arq iy Y evro p a m a m la k a tla ri b ilan d ip lo m a tik m u n o sa b a tla r o 'rn a tild i. 1991 yil 17 sen ty ab rd a esa K o- reya R esp u b lik asi (K X D R b ilan b irg a) B M T g a a 'z o boT d i. 1992 y ilg i sa y lo v la rd a g i g 'a la b a si b ilan A d o lat lib e r a l- d em o k ra tik p artiy asi y eta k ch isi K im Yen Sam Ja n u b iy K o rey ad a h arb iy d o ira la rn in g u z o q y illik b o sh q a ru v d a v rig a b a rh a m ber- di. O ld in g i tu z u m n in g k ird ik o rla ri fosh etild i. S o b iq p re zid e n t- lar C h o n D u X v an va Ro D e U q am o q q a o lin ib , u stid an jin o iy ish q o 'z g 'a tild i. U la r p o ra o lg an lik d a ay b lan d ilar. C h o n D u X van esa d a v la t to 'n ta rish i p a y tid a y o q K v an ju ah o lisi to m o n id a n o tib tash lan d i. C hon Du X van oTim ja z o sig a h u k m etild i, R o D e U esa 22 ,5 yil m u d d atg a o z o d lik d an m a h ru m etild i. K e y in ch a lik C h o n D u X v a n n in g h u k m i q ay ta k o 'rib ch iq ilib , u m rb o d q a m o q jazo si b ila n alm ash tirild i, R o D e U esa 17 y ilg a q am ald i K o rru p siy a g a q arsh i o m m av iy k u rash b o sh la n d i. Siy o satch ilar, am ald o rlar, h ar- b iy lar, p ro fesso rla r va m a d a n iy a t x o d im la rin in g m o liy av iy ah v o - li to 'g 'risid a m a T u m o tla r ch o p etila b o sh lad i. K o ‘p ch ilig i ish d an www.ziyouz.com kutubxonasi VIII Bnb B L IN G A N KORKYA 115 b o 's h a s h to 'g 'ris id a ariza b erish g a m ajb u r b o 'lish d i y ok i k u z a tu v o stid a b o 'lib , o q ib a td a q am o q q a o lin ish d i. M o liy av iy firib g arlik k a K im Von S a m n in g o ila a 'z o la ri h am a ralash g an b o 'lib ch iqd i. 1 9 9 7 y ild a p re z id e n tlik sa y lo v la rid a m u x o lif p artiy a y etak c- h isi, d em o k ra tik islo h o tla rn in g tan iqli k u ra sh ch isi, b ir n ech a b o r h a rb iy la r x u n ta si ta 'q ib ig a u ch ra g a n K im Te Ju n g 'a la b a q o zo n d i. 1997 y il o x irid a m a m la k a t O siy o n in g b ir q a to r m a m la k a tla ri q ato - ri m o liy a v iy -iq tiso d iy in q iro z o stid a q o ld i. U n i y en g ib o 'tis h K im Te Ju n m a'm u riy ati fao liy atin in g m u h im y o 'n a lish i b o 'ld i. Jan u - b iy K o rey an in g m u ro ja a tig a k o 'ra , Ja h o n v aly u ta fond i va b o sh q a ta sh k ilo tla r u ng a 5 0 m lrd . d o lla rd a n o rtiq ro q k red it ajratd i, u qisqa vaq t ich id a u zild i. B iroq, faq atg in a x alq aro y o rd am b ila n g in a in q i- ro z n i y en g ib o 'tish n in g iloji b o 'lm a d i. B u o 'rin d a k o rey sla rn in g fi- d o k o ro n a m e h n ati va u la rn in g v atan p arv arlig i m u h im ro l o 'y n a d i, u lar h u k u m a tn in g iq tiso d iy o tn ita rtib g a so lish u ch u n d a v la tg a o ltin va k u m u sh la rn i arz o n n arx lard a so tish h a q id a g i ch a q iriq la rig a Iab- b a y d eb ja v o b b erish d i. K im Te Ju n S h im o liy K o re y a g a n isb a ta n m u n o sa b a tla rn i tar- tibga so lish g a q a ra tilg a n "o fto b ta fti" siy o satin i o lib b o rd i. S h im o - liy K o rey ag a g u m a n ita r y o rd am k o 'rsa tild i, K im g a n sa n to g 'id a (K X D R ) erk in tu ristik zo n a y aratild i, ajralib q o lg an o ilalar o 'rta sid a u ch ra sh u v la r tash k il etild i, ikki m a m la k a t te m ir yoMIarini b irla sh - tirish ish lari b o sh lab y u b o rild i va h .k. 2000 y iln in g 1 3 -1 5 iy u nid a P xen y an sh ah rid a Ja n u b iy K o rey a p rezid en ti K im Te Ju n va Sh im o - liy K o rey a rah b ari K im C h en Ir o 'rta sid a ta rix iy u ch ra sh u v boTib o 'td i. 2000 y iln in g n o y ab rid a K im Te Ju n g a tin ch lik u ch u n N o bel m u k o fo ti to p sh irild i. 2 0 0 2 y ilg i p re z id e n tlik sa y lo v la rid a K o rey a R esp u b lik a si p rezi- d en ti etib N o M u X y o n , 2007 y ild a - L i M yo n B ak, 2012 y il d ek ab r- d a esa - Pak K in X e say lan d i, u b irin ch i a y o l-p re z id e n t (Pak C h jo n X in in g q izi) h iso b lan ad i. H o zirg i p ay td a Ja n u b iy K o rey a d u n y o n in g y irik iq tiso d iy klu - bi (G -2 0 ) a'zo sid ir. 1996 y ild an m a m la k a t Iq tiso d iy h a m k o rlik va ta ra q q iy o t tash k ilo ti a 'z o si (IH T T ). 1962 y ild a n 2011 y ilg a qad ar Ja n u b iy K o re y a n in g Y alM 2,3 m lrd . d o lla rd a n 1,5 trln d o lla rg a ch a o 'sd i (d u n y o d a 1 2 - rin d a ), Y aM M esa ah o li b o sh ig a - 87 d o llar- d an 3 1 ,7 m in g d o lla rg a k oY arild i. M a m la k a t Y alM n in g u m u m iy www.ziyouz.com kutubxonasi 116 VIII Bob BO LIN G A N KO REYA h a jm id a n ilm iy tad q iq o tlarn i m o liy a la sh tirish , iste'm o l elek tro n i- k asi va xo tira ch ip larin i ishlab ch iq a rish b o 'y ic h a d u n y o d a y etak c- hi o 'rin la rd a , k em a ish lab ch iq a rish b o 'y ic h a 2 - o 'rin d a , a v to m o b il ish lab ch iq arish b o 'y ic h a 5 -o 'r in d a , to 'q im a c h ilik m a h su lo tla ri ish- lab ch iq a rish b o 'y ic h a 7 -o 'r in d a va h .k . Ja n u b iy K o rey a ik k i m ar- ta X a lq a ro k o 'rg a z m a o 'tk a z ila d ig a n jo y sifa tid a (E K S P O , 1993 va 2012 yy.) ta n la n g a n , O lim p iy a d a o 'y in la ri (1988 va 2 0 1 8 yy.), fut- b o l b o 'y ic h a jah o n ch e m p io n ati (2002 y ild a Y ap on iya b ila n birg a) o 'tk a z ilg a n , u n in g vakili Pan G i M u n n in g esa B M T B o sh k otibi etib sa y la n g a n lig i h am e 'tib o rli h o lat. Ja n u b iy K o re y a n in g h o z irg i im ijin in g en g m u h im q ism i "k o - rey s to 'lq in i" yok i x ally u d eb n o m la n u v ch i k o rey s m a d a n iy a ti- n in g b u tu n d u n y o g a y o y ilish i h iso b la n a d i. Ju m la d a n , m a sh h u r- lik k a erish g a n "Q is h so n a ta s i", "S a ro y ja v o h ir i" va shu k ab i q ato r b o sh q a k o rey s seriallarid ir. K o re y s re jissy o rla ri (K im Ki D u k , P on C h ju n Xo, Li C h jo n X y an , C h en C h ji Yan, S o n X e S o n ) y etak ch i x a lq a ro k in o fe stiv a lla rd a n u fu z li m u k o fo tla rn i q o 'lg a k iritish d i. K o re y s e stra d a q o 'sh iq c h ila ri esa d u n y o g a m a sh h u r b o 'la b o sh la - d i. Ju m la d a n , P S Y n in g "G a n g n a m s ty le " (2 0 1 2 y.) k lip i You Tu be ta rix id a g i en g k o 'p k o 'rilg a n k lip g a a y la n d i (u n i 1 m lrd . d an o rtiq k ish i to m o sh a q ilg an ) va b ir n ech a m arta G in n e sn in g re k o rd la r k ito b ig a k irib u lg u rd i. S h i m o liy K o ie y a K X D R n in g u ru sh d an k ey in g i riv o jla- n ish i SSS R , X ito y va S h a rq iy Y evropa so tsia listik m a m la k a tla rin in g katta iq tiso d iy y o rd a m la ri o stid a am alg a osh di. LJshbu y o rd am ev azig a faq at 1 9 5 3 -1 9 5 6 y illa m in g o 'z id a m am lak atd a 240 ta sa n o a t k o rx o n a la ri q ay ta tiklan ib, 80 ta y ang isi q u rilg an . 90 foiz sa n o a t k o rx o n a la ri m illiy la sh tirilg a n . Bi- rinchi b e s h y illik d a (1 9 5 7 -1 9 6 1 ) m a m la k a td a g i sa n o a t ish la b ch i- qarish 3,5 b a ro b a r o sh d i, sa n o a t m ah su lo tla rin in g o 'rta ch a y illik su r'a ti 36 foizga k o 'ta rild i. S o tsia listik sa n o a tla sh tirish ja ra y o n id a k o 'p tarm oq li sa n o a t y aratild i. Ju m la d a n , m a sh in a so z lik , ele k tro e - n erg e tik a, q o ra va ran g li m etallu rg iy a, to g '-k o n san o ati. Q ish lo q x o 'ja lig id a d eh q o n x o 'ja lik la ri k o o p e ra tsiy a si tu zild i. 1956 y ilg a k elib u la r 80 foiz x o 'ja lik n i q a m ra b o lg a n ed i, 1958 y il- da esa yalp i k o o p e ratsiy alash o x irig a yetdi. B ir vaqtd a su g 'o rish www.ziyouz.com kutubxonasi V lll Bab H L IN C A N KO REYA 117 in fra stru k tu ra si riv ojlan d i. Q ish lo q x o ‘ja lig in i q ay ta o 'z g a rtirish m a m la k a tn i o z iq -o v q a t m a h su lo tla ri bilan ta'm in lash d arajasig a k o 'ta rilish ig a im k o n berd i. 60—y illar o 'rta la rig a q ad ar K X D R b arch a iq tiso d iy k o 'rsa tk ic h la ri b o 'y ic h a a m a id a Ja n u b iy K o re y ad an o 'z ib k etd i. 1970 y il n o y a b ri- d agi K o re y an in g M eh n a t p artiy asi V sy ezd i K X D R "s o ts ia lis tik sa- n o a tla sh g a n d a v la t"g a a y la n g a n lig in i e'lo n qild i. K X D R tash k il to p g an d an b o sh la b o 'z ig a ja m iy a t tu zilish in in g staiin ch a v arian td ag i so tsia liz m n i n am u n a q ilib old i. A g ar K P SS X X sy ezd i (1956 y.) S ta lin n in g sh a x sig a sig 'in ish n i tan q id qilib, S SS R ijtim o iy h ayo ti m a 'lu m d arajad a d em o k ra tla sh ish ig a ("X ru sh c h e v d av rid ag i iliq lik ") tu rtk i b erg a n b o 'lsa , K X D R d a (M ao Szed u n d a v rid a X X R kabi) sh ax sg a sig 'in ish g a aso sla n g a n sta lin c h a m o d el saq lan ib q o ld i. Ich k i va tashqi siy o sa t to 'liq K X D R v azirlar m ah k a- m asi va K oreya Ish ch ila r p artiy asi rah bari, "B u y u k d o h iy " u n v o n i- ni o lg a n K im Ir Sen q o 'lid a to 'p lan d i. "C h u c h x e " m a fk u ra si ( " o 'z k u ch ig a ta y a n ish " y ok i "m u sta q il- lik " ) in so n iy a tn in g y u k sa k falsafiy va ijtim o iy -siy o siy tafak k u ri y u tu g 'i sifatid a e 'tiro f e tilg a n h o ld a d a v la t m a fk u ra sig a ay lan d i. U sh b u ta'rifg a m u v ofiq rav ish d a k elajak d ag i ja m iy a tn in g tub xa- rak te ristik a si b elg ila n d i: k o m m u n iz m b u ch u ch x e g 'o y a la ri m u - ja ssa m b o 'lg a n jam iy atd ir. C h u ch x e n in g aso siy m a z m u n i sh u n- dan ib o ratk i, "in so n - o 'z ta q d irin in g x o 'ja y in i, u h a r n arsan i o 'z i hal e ta d i". T ash qi siy o sa td a o 'z k u ch ig a su y an ish tam o y ili y op iq e sh ik la r siy o satid a n am o y o n b o 'la d i - G 'a rb n in g k o 'p la b m am la- k atlari b ila n K X D R o 'rta sid a u zo q v aq t d ip lo m a tik m u n o sa b a tla r o 'rn a tilm a g a n . H atto k i, so tsia listik lag erd ag i ittifo q d o sh m am la- k a tla r b ilan m u n o sa b a t h am o d d iy b o 'm a g a n , k elajak n i k o 'rish va ijtim o iy ta ra q q iy o t sh ak llari sh u n ch a lik farq q ilg an k i, a m a ld a SSSR (va S h a rq iy Y ev ro p a m a m la k a tla ri) va K X D R tu rlicha m afk u rad a b o 'lg a n d ey ish m u m k ir. C h u ch x e n azariy asi "m a r k s iz m -le n in iz m " riv o jlan ish sifatid a e 'lo n q ilin g a n b o 'lish ig a qaram ay, u n d a m a rk siz m n in g aso siy fa- ra z la rid a n birin i, y a 'n i ijtim o iy tu rm u sh (ish lab ch iq a rish u su li va k ish ila rn in g u nga m o s k e lu v ch i h ay o t tarzi) ijtim o iy o n g n i va u n in g m a fk u ra v iy sh ak lin i b e lg ila y d i, d eg a n farazn i q a t'iy q ay ta k o 'rib ch iq ish k e ra k lig in i k o 'rsa tg a n . C h u ch x e d a g 'o y a v iy lik (ch u ch x e www.ziyouz.com kutubxonasi 118 V III Bob BO LIN C A N KO REYA ru h i) ja m iy a t taraq q iy o tin in g aso siy o m ilig a a y lan g an . K o m m u - n iz m g a eltu v ch i u ch ta in q ilob (m afk u raviy , tex n ik va m ad an iy ) o rasid a m a fk u ra v iy in q ilob y etak ch i o ‘rin n i eg allag an . K X D R va S SS R o 'rta sid a g i m afk u rav iy va siy o siy tu rfa x illik u lar o 'rta sid a g i m u n o sa b a tla m in g so v u q la sh ish ig a o lib k eld i, a m m o S S S R S h im o - liy K o rey ag a ittifo q ch isi sifa tid a y o rd am b erish d a d a v o m etdi. SS S R p arch alan ib k etish i va u n in g y o rd am i tu g ash i (h am d a X X R d an k elad ig an y o rd a m n in g h am k a m a y ish i) S h im o liy K o reya iq tiso d ig a salb iy ta'sir k o 'rsa td i. 9 0 -y illa r b o sh la rid a m a m la k a tn i in q iro z ch u lg 'a b o ld i. G 'a lla y etish tirish 8 0 -y iIla rd a g i 8 m ln. ton - n ad an 1996 y ild a 3,5 m ln. to n n a g a ch a k am ay d i, n atijad a ah o lin i o z iq -o v q a t b ilan ta'm in lash d a jid d iy m u a m m o la r p a y d o boTdi. R o ssiy ad an k elad ig an elek tre n e rg iy a n in g k a m a y ish i h iso b ig a k o 'p la b sa n o a t k o rx o n a la ri to 'x ta b q o ld i. 1994 yili K im Ir Sen n in g vafotid an so 'n g u nin g o 'g 'li K im C h en Ir K X D R y eta k ch isig a ay lan d i. U h ali K im Ir Sen h a y o tlig id a y o q "S e v im li ra h b a r" u n v o n in i o lg a n edi. K im C h e n Ir v afo tid an so 'n g K X D R rah b ari u n in g k ich ik o 'g 'li K im C h e n In boTd i. K X D R - h a rb iy q u rilish m asalasig a b irla m ch i e'tib o r q a ra tu v ch i m am lak at, u so n g u n - "a rm iy a u stu n lig i" n o m li m afk u ra va siyo - sa td a o 'z ifo d asin i to p g an . 9 0 -y illa r o x irla rid a n m a m la k a td a o 'rta m aso fag a u ch u v ch i rak eta sin o v la ri o 'tk a z ild i. 2 0 0 3 y ild a S h im o - liy K o reya y ad ro q u ro lin i ta rq a tm a slik to 'g 'risid a g i Sh a rtn o m a d a n ch iqd i. Sh u y ili K X D R y ad ro d astu ri b o 'y ic h a h ar ik k ala K o reya, X X R , A Q Sh , R ossiy a va Y ap on iya ish tiro k id a o lti to m o n lam a k elis- h u v b o sh la n d i, b ir n ech a yil d av o m etish ig a qaram ay, u b ir o r -b ir sezilarli n a tijag a olib k elm ad i. 2005 y ild a K X D R da y ad ro qu ro lin i y aratish h a q id a e 'lo n qild i. 2006, 2009 va 2013 y illa rd a esa y ero s- ti y ad ro sin o v i o 'tk a z ild i. 2012 y il d e k a b rd a K X D R fazo g a su n 'iy y o T d o sh u ch ird i va k o sm ik m a m la k a tla r k lu b ig a kirdi. Q u ro llan ish p o y g asi, katta arm iy ag a eg alik , av v alg i tash q i yor- d am n in g y o 'q lig i va fo y d asiz iq tisod o 'tk ir iq tiso d iy in q iro zg a o lib k eld i. 9 0 -y illa rn in g ik k in ch i y arm id an m a m la k a td a o m m a v iy o T im ga olib k elg an o ch a rch ilik b o sh lan d i. Sh u b ilan bo g T iq h o ld a, x alq aro g u m an itar tash k ilo tlar K X D R g a o z iq -o v q a t y etk a z ib bera b o sh lad i. Iq tiso d iy in q iro z 9 0 -y illa m in g ik k in ch i y a rm id a n y a rim o ch iq www.ziyouz.com kutubxonasi V III Bob, RO LIN G A N K O REYA 119 k ich ik x u su siy k o rx o n a la r e g a lig i va X ito y b ila n sav d o n in g rivojla- n ish ig a o lib k eld i. B o z o r iq tiso d iy o tin in g ilk belg iJari x u su siy o ila- v iy k o rx o n a la r - kaneban k o 'rin ish id a m av ju d b o 'lg a n - tik u v ch ilik ately esi, osh x on a, fo to stu d iy a la r va h .k . 2002 y ild an m a m lak atd a b a 'z i iq tiso d iy islo h o tla r am alg a o sh irila b o sh la n a d i: d av lat ch aka- na n a rx la rin in g , m ao sh va v aly u ta k u rsla rin in g o rtish i; k arto ch k a tizim i q ism an o 'z g a rish i, q ish lo q d a ja m o a v iy x o 'ja lik d a n o ilav iy tartib d a q u rilg an x o 'ja lik k a o ‘tilish i va h.k. K o re y a y a r im o r o lin i 1970 y ild a so v u q u ru sh , x a lq a ro b i r la s h t ir i s h m u a m m o s i k esk in lik n i y u m sh a tish va b i r - b irig a q aram a q arsh i b o 'lg a n ijtim o iy -siy o siy tu z u m la rn in g o 'z a ro tin ch y ash ash i, S h im o l va Ja n u b o 'rta sid a g i a lo q a n i h a m y o 'lg a so ld i. 1972 y il 4 iy u ld a Sh i- m ol va Ja n u b n in g b irg a lik d a g i k o m m y u n n ik e si im zo lan d i. U nga k o 'ra , b irla sh ish n in g u ch ta q o id asi b elg ila b q o 'y ild i: b irlash ish b o sh q a la m in g a ra la sh u v isiz , tin ch y o 'I b ilan va m illiy b ird am lik k a in tilish aso sid a b o 'lm o g 'i lo zim ed i. B iro q, k ey in ch alik , to m o n lar b ir -b ir ig a n isb a ta n ish o n ch g a erish a o lm ad ilar. K e la ja k d a b irla s- h ish sh a k lin i k o 'ris h h am farq q ilg an : ag ar Ja n u b iy K o rey a u ni u ni- tar d a v la t sifa tid a k o 'rg a n b o 'lsa , K X D R k o n fed e ratsiy ag a u n d ad i ("b ir m a m la k a t - ik k i tu z u m "). 8 0 -y illa rd a S h im o l va Ja n u b o 'rta sid a g i m u n o sa b a t tiklan d i. D a v la tla ra ro m u z o k a ra la r tk a z ild i, ajralib q o lg an o ila la r o 'rta sid a u ch ra sh u v la r va m a d a n iy a t x o d im la ri o 'rta sid a o 'z a ro tash riflar u y u sh tirild i, stol te n n isi va fu tbol b o 'y ic h a q o 'sh m a ja m o a la r tu- zild i. B irla sh ish y o i id a k o 'p b o sq ich li d a v m i b o sib o 'tish zaru rlig i an g lab y etild i. 9 0 -y illa r d a ikki d a v la t o 'rta sid a g i m u ro sa, b o stirib k irm a slik , a lm a sh u v va h a m k o rlik to 'g 'risid a B itim im z o la n d i, Sh i- m o l va Ja n u b b irin ch i m arta b ir -b ir in i rasm an tan old i. B u n g a q ad ar u lar b ir -b ir ig a n isb a ta n o 'z m a m la k a tin in g b o sib o lin g an ajralm as q ism i sifa tid a q arab k elg a n . S h u n in g d e k , K o re y s y arim o ro lin in g d e n u k lea riz a tsiy a si to 'g 'ris id a q o 'sh m a S h a rtn o m a im zo lan d i. 9 0 -y illa rd a S h im o liy K o rey a iq tiso d iy q iy in ch ilik larn i b o sh id an k ech ird i, Ja n u b iy K o reya u n g a o z iq -o v q a t, tib b iy v o sita la r va o 'g 'it to m o n id a n y o rd am k o 'rsa td i. 2000 y iln in g iy u n id a P xen y an sh a h rid a oliy d arajad ag i u ch ras- www.ziyouz.com kutubxonasi 120 V III Hob. B L IN G A N KO REYA h u v tk a z ild i - K im C h en Ir va K im Te Ju n Q o 'sh m a S h a rtn o m a im zo lash d ilar. U n d a to m o n la m in g u m u m iy q a ra sh la ri, g u m a n ita r m a salalarn i tezk o r h al etish to 'g 'risid a k elish u v va tu rli so h alard a o 'z a ro ish o n ch n i m u sta h k a m la sh g a in tilish k a b ila r qay d etild i. Ikki m a m la k a t o T ta sid a g i o xirg i a lo q a la r d o im iy x a ra k te r kasb etd i, tu rizm , sa v d o va b iz n e s, g u m a n ita r a lm a sh in u v va h.k. kabi- Iarda ak s etd i. K im C h en Ir va N o M u X y o n o T ta sid a g i ik k in ch i sa m m it 2 0 0 7 y ild a b o ‘Iib oTd i. B iroq X X I asr b o sh la rid a k o rey s d a v la tla ri o T ta sid a g i m u n o sa - b a tla r y ana y o m o n la sh d i. M asalan , 2009 y il y a n v a rd a K X D R hu- k u m ati Ja n u b iy K o rey a b ilan ilgari im z o la n g a n b arch a k elish u v - larn in g b e k o r q ilin g a n lig in i e 'lo n qild i. 2010 y il m a rtd a K X D R d an u n ch alik u z o q b o T m ag an jo y d a g i p o rtla sh o q ib atid a Ja n u b iy K o- reya k o rv eti "C h x o n a n " c h o ‘kib k etd i. Seul b u n d a P xen y an n i ay b- ladi. Shu y iln in g n o y ab rid a esa m a m la k a tla r o T ta sid a ik k i m arta artilleriy a o tish m a la ri b o T ib o 'td i. B irla sh ish m u a m m o sig a K o re y s y arim o ro li atro fid ag i d av lat- la m in g g eo siy o siy q iz iq ish la ri h am o 'z ta'sirin i k o T satd i. U c h in c h i K o r e y a U ch in ch i K o rey a b a 'z a n k o rey s d ia sp o ra si d eb h am atalad i. D u n y o n in g 170 d an o rtiq m a m la k a tla rid a d ey arli 7 m ln. k o rey sla r y ash ay d i. E n g y irik d ias- p o ralar (4/5) X ito y d a y ash ay d i (2,4 m ln. atro fid a), A Q Sh (2 m ln. d an o rtiq ) va Y ap on iy ad a (900 m in g d an o rtiq ). M D H d a k o rey s d i- asp o rasi (etn o n im i - k ore saram ) 4 - o ‘rinn i eg a lla y d i va tax m in an 500 m in g k ish in i tash k il etad i. 0 'z b e k is to n d a g i k o rey s d ia sp o ra si (150 m ing atro fid a) son jih atid an 6 -o 'rin n i e g a lla y d i (K an ad a va R o ssiy ad an k eyin ). K o re y s im m ig ratsiy asi X IX a s m in g 6fl-yil3arid an b o sh lan g an . U n in g sab ab i - q ash sh o q lik , o g 'ir soliqlar, k ey in ro q esa y ap o n b o s- qini. D astlab k i m ig ra tsiy a n in g aso siy y o 'n a lish i - M an ju riy a va R ossiya U z o q S h a rq i boT g an. X X a sr b o sh la rid a k o re y s la m in g G a- vayi, K a lifo m iy a , M ek sik a va K u b a g a b ir m a rta lik im m ig ra tsiy a si so d ir boT g an. 6 0 -y ilIa rd a n k o re y s la m in g b u tu n d u n y o b o 'y la b im - m ig ratsiy asi b o sh la n g a n . A g a r 1864 y ild a R ossiya im p eriy asig a k o 'c h ib k elg an d a stla b - ki k o rey sla r g u ru h i 14 ta o ila d a n ib o ra t b o T g an bo T sa, 1917 y ild a www.ziyouz.com kutubxonasi VIII Bob B U N C A N KO REYA 121 A m u rb o 'y i o b la stid a g i k o rey s im m ig ra n tla rin in g so n i 84 m in g d an o rtiq k ish in i tash k il etg an . Yap on b o sq in i y illa rid a M an ju riy a h u - d u d id a va R o ssiy a U z o q S h a rq id a y a p o n la r b ilan k u ra sh u v ch i va- ta n p a rv a rlik ta sh k ilo tlari va p a rtiz a n lik o try a d la ri tu zild i. K o rey s v atan p arv ar ta sh k ilo tla ri b u y erd a o n a tilid a m illiy m ak tab lar, ga- zeta va ju rn a lla r tashk il etd i, b o sib o lin g an K o re y ad a b u la rn i o c- h ish n in g ilo ji y o 'q edi. K o re y slar (u ch k ish i) 0 'z b e k is to n h u d u d id a h am p ay d o boMgan, u la r R ossiy a im p eriy a si a h o lisin in g 1897 y ild a g i b irin c- hi U m u m iy a h o li ro 'y x a tid a - Q o 'q o n va N am a n g a n u y ezd larid a h am d a N a m a n g a n d a q ay d etilg an . 1926 y ild a o 'tk a z ilg a n b irin chi U m u m ittifo q ah o li ro 'y x a tid a 0 'z b e k is to n d a 36 n a fa r k o rey s qayd etilg an . 1937 y il a v g u std a Stalin b o sh q a ru v i "y a p o n a y g 'o q c h ilig i pay - d o boM ishining o ld in i o lish m a q sa d id a " U zo q S h a rq d a y ash o v ch i b a rch a k o rey s a h o lisin i 0 'z b e k is to n v a Q o z o g 'is to n g a k o 'ch irish g a q aro r qildi. 0 'z b e k is to n g a 74 500 k ish i, Q ozogM stonga esa 98 4 54 k ish i k o 'ch irild i. Shu b ilan birga, b ir n ech a m in g la b so v et ish c h i- lari, m u h an d islar, sh ifo k o rlar, y o z u v ch ila r - sara k o rey s ziy o lilari q am o q q a o lin d i. 0 'z b e k is to n va Q o z o g 'isto n b u n ch a k o 'p so n li k o 'ch ib k e- lu v ch ila rn i qabu l q ilish g a tay y or em aslig i b o is u la r o tx o n a la rg a , y u rta la rg a , b a ra k la rg a , y e rto 'la la rg a jo y la sh tirild i. K o re y sla r pas- p o rtlarid a k o 'rsa tilg a n tu m a n la rd a n o 'z g a jo y la rg a o 'tib yash ash h u q u q ig a eg a b lis h m a g a n . K o 'ch ish ja ra y o n id a k o 'p ia b k o rey s o ilalari b ir -b ir id a n ajralib q o ld i. S o v u q d an , san itariy a ta la b la n g a ja v o b b erm a slik , n o rm a l o v q a tla n ish va tib b iy y o rd a m n in g y o 'q lig i tu fay li k o 'ch ib k elg a n la r o ra sid a terlam a, ic h b u ru g ', b o 'g 'm a , qi- za m iq , b ez g a k , z o tiljam , g rip p , m ilk k a sa llig i va b o sh q a y u q u m li k a sa llik la r tarq ald i, n atijad a k o 'c h ib k e lg a n la rn in g k o 'p ch iIig i ha- lo k b o 'ld i. U sh b u b arch a q iy in lik la rg a , o ch lik , so v u q lik , k a sa llik va oMimga q a ra m a y k o rey sla r ijtim o iy m u h itg a b o rg a n sari m o slash a b o sh la sh d ila r va bu y erni o 'z la rin in g y an g i v atan lari d eb q a b u l qi- lish d ilar. 4 0 -5 0 -y illa rd a m e h n a td a e rish g a n y u tu q la ri u ch u n 0 'z b e k is to n va Q ozogM stond an 200 d an o rtiq k o re y sla rn in g S S S R n in g eng o liy m u k o fo ti - M e h n a t Q a h ra m o n i u n v o n ig a ; m in g n a fa ri esa ord en, www.ziyouz.com kutubxonasi 122 VIII Bob B O 'L IN G A N K O R EYA m ed al va faxriy u n v o n la rg a m u sh a rra f b o 'lish d i "Q iz il y u ld u z " k o lx o zi raisi K im P en X va ik k i m arta q a h ra m o n u n v o n ig a sazo v o r b o ‘lg an . K o re y sla r san o atd a, qu riJish , fan, so g 'liq n i sa q la sh k abi so h alard a, siy o sa tso h a sid a h am jo n b o z lik k o 'rsa tish g a n M a rk a z iy O siy o k o re y sla ri o rasid an : Y irik siy o sa tch ila r va h u k u m a t a 'z o Ia ri (bosh v azir y o rd am ch isi, v azirlar va v a z irla r y o rd a m ch ila ri, p a rla m e n tla r d e p u ta tla ri va se- n ato rlar, K o n stitu tsio n sud raisi); F a n la r ak ad em iy asi a 'z o la ri, o liy o 'q u v y u rtla ri rek to ri va pro- re k to rla ri (d e k an lar va k a fe d ra m u d irla ri; IT M va IP T d ire k to rlari, b o 'lim va sek to rla r b o sh liq la ri); Y trik sa n o a t m o liy a va q ish lo q x o 'ja lig i k o rx o n a la ri; m illiy av ia- k o m p an iy alar, b a n k la r rah b arlari; Taniqli sp o rtch ila r (o lim p iad a ch e m p io n la ri, ja h o n , Y evrop a ch e m p io n a ti, S S S R va M D H m a m la k a tia ri ch e m p io n a ti so v rin d o r- lari, term a ja m o a la r k atta m u ra b b iy la ri, o lim p iy a q o 'm ita la ri rah - b arlari, tu rli sp o rt tu rlari b o 'y ic h a asso tsia tsiy a ra h b a rla ri); X alq aro m iq iy o sid a tan o lin g an m ash h u r y o zu v ch ilar, k o m p o - zito rlar, rasso m lar, estrad a, o p era va b a le t a rtistla ri va h .k . bor. B u n d a y y u k sa k m u v affa q iy a tla rg a b o sh q a m am la k a tla rd a g i k o rey s d iasp o ralari h a m erish ish g an . www.ziyouz.com kutubxonasi |
kiriting | ro'yxatdan o'tish
Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha
yuklab olish
Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha
yuklab olish