Ko’p atomli spirtlar. Olinishi va xossalari. Ishlatilishi 10-sinf Kimyo fani darsligi asosida 22-mavzu

Ko’p atomli spirtlar. Olinishi va xossalari. Ishlatilishi

10-sinf Kimyo fani darsligi asosida 22-mavzu

Tarkibida bir nechta gidroksil guruh tutgan organik moddalarga ko‘p atomli spirtlar deyiladi.

Ular to‘yingan uglevodoroddagi bir nechta vodorod atomi o‘rniga bir nechta gidroksil guruhlari almashinishidan hosil bo‘ladi.

Izomeriyasi va nomenklaturasi:

Sistematik nomenklatura bo‘yicha 2 atomli spirtlarni nomlashda tegishli uglerovodorod nomiga “diol”
qo‘shimchasi qo‘shiladi va gidroksil guruh tutgan uglerod atomlari raqamlar
bilan ko‘rsatiladi

Agar etan molekulasidagi 2 ta vodorod atomini gidroksil guruhga almashtirsak etilenglikol formulasi kelib chiqadi.

Bunda vodorod atomlari turli uglerodlardan olinib, ular o‘rniga gidroksil guruhlar keladi.

Etilenglikolni xalqaro nomenklatura bo‘yicha etandiol-1,2 deb ham nomlasa bo‘ladi.

Tarkibida ikkita gidroksil guruhlari bo’lgan spirtlar ikki atomli spirtlar deyiladi. Masalan, etilenglikol.

etilenglikol

Xuddi shunday propan tarkibidagi uchta vodorodni gidroksil guruhlarga almashtirsak glitserin formulasi hosil bo‘ladi.

glitserin

Tabiiyki, turli uglerod atomlaridagi vodorodlarni gidroksil guruhlariga almashtiramiz va glitserin formulasini hosil qilamiz.

Glitserinni xalqaro nomenklatura bo‘yicha propantriol-1,2,3 deb ham nomlanadi.

Uchta vodorod atomi gidroksil guruhlarga almashgan uglevodorodlar uch atomli spirtlar deyiladi. Bularga gliserin misol bo‘ladi.

Fizik xossalari.

Ko‘p atomli spirtlarning vakillari etilenglikol, glitserin va
boshqa spirtlar shirin ta`mga ega bo‘lgan suyuqlik. Etilenglikol va glitserin suvda yaxshi eriydi. Shirin ta’mli bo‘lishi bilan birga etilenglikol zaharli modda hisoblanadi.

Kimyoviy xossalari.

Gidroksil guruhga ega moddalar sifatida, ko‘p atomli spirtlar bir atomli spirtlarning ko‘plab xossalarini o‘zida namoyon etadi.

Ko‘p atomli spirtlar yangi tayyorlangan mis (II) gidroksid eritmasi bilan ta’sirlashib, tiniq ko‘k rangli eritma hosil bo‘ladi. Bu reaksiya ko‘p atomli spirtlar uchun sifat reaksiyasi hisoblanadi.