Кооператив ва нокооператив назарияларнинг хусусиятлари

Кооператив(нокооператив)нинг роли
СССР да 1988 йилда кооперативлар "СССРда ҳамкорлик тўғрисида"ги қонуни орқали мамлакатда кенг кўламли хусусий тадбиркорлик фаолиятини жойлаштиришнинг асосий ташкилий-ҳуқуқий шаклига айланди. Янги қонун бўйича биринчи кооператив "ривожланиш" кооперативи рўйхатга олинди. 1992 йилда БМТ Бош Ассамблеяси байрам — халқаро кооперативлар куни деб еълон қилди, кейинчалик ҳар йили нишонланади.
БМТ Бош Ассамблеяси 2012 йилни халқаро кооперативлар йили деб еълон қилар екан, кооперативларнинг ижтимоий-иқтисодий тараққиётга қўшган ҳиссасини алоҳида таъкидлади. 2009йил 18-декабр қарорида бош Ассамблея қашшоқликни камайтириш, бандлик ва ижтимоий интеграцияда кооперативларнинг ролини қайд етди.
Кооператив ҳаракат
Кооператив ҳаракат иқтисодиётнинг учинчи сектори сифатида қаралади. Бозор иқтисодиётида ҳамкорлик хусусий ва давлат ишлаб чиқаришига "учинчи куч" ёки "учинчи алтернатив" вазифасини бажаради. Ҳамкорлик иқтисодий фаолият ва ижтимоий ҳаракатни бирлаштиради. Ҳозирги кунда дунёда 7000 mln.ga яқин Кооператор мавжуд. Халқаро кооператив алянсига 192 мамлакатдан 76 миллий кооператив иттифоқ киради.


Хулоса
Институционал иқтисодий назариянинг предметини индивидларларнинг ўзаро ҳамкорлиги ҳамда ушбу ҳамкорликни таъминловчи тузилмалар ташкил этади. Жон фон Нейман ва Оскар Моргенштерннинг «Ўйинлар назарияси ва иқтисодий хатти-ҳаракат» (1944) китобидаги фикрлар институционал иқтисодиѐтда ўйинлар назариясини татбиқ этиш учун асос бўлган. 1994 йилга келиб, биринчи бор ―нокооператив ўйинлар назариясидаги мувозонат таҳлили учун бир варакайига уч тадқиқотчи иқтисодиѐт бўйича Нобель мукофотига сазовор бўлди. Ўйинлар назариясидаги формал моделни ташкил этиш учун: иштирокчи индивидларнинг мавжудлиги; ҳар бир иштирокчининг имкониятлар тўплами; иштирокчиларнинг стратегиялари ҳисобга олиниши лозим.
Ушбу "кооператив" принципни социалистик аҳамияти ҳамма ва ҳамма учун тушунарли бўлиши учун дарҳол қандай воситалар билан ишлаб чиқишни бошлашимиз мумкин ва керак? Ҳамкорликни сиёсий жиҳатдан шундай қилиш керакки, нафақат умуман ҳамкорлик ва ҳар доим маълум бир фойдага ега бўлсин, балки бу фойда фақат мулкий фойда (банк фоизларининг баландлиги ва бошқалар). Бундай давлат фондлари билан ҳамкорликни қарз бериш керак, лекин биз хусусий корхоналарга қарз берадиган маблағлардан ошиб, оғир саноатга қадар бўлади ва ҳоказо .