Кооператив ва нокооператив назарияларнинг хусусиятлари

Ўйинлар назарияси таркибий жиҳати: кооператив (коалицияли) ва нокооператив (коалициясиз) назариялар
Ўйинлар назарияси таркибий жиҳатдан кооператив (коалицияли) ва нокооператив (коалициясиз) назарияларга ажратилади. Бунда ўйин иштирокчиларининг ўзаро келишуви даражасига кўра, кооператив(коалицияли) ва нокооператив(коалициясиз) ўйинлар назарда тутилади. Шартли равишда айтиш мумкинки, биринчи гуруҳ назариялар макродаражадаги таҳлилга, иккинчи гуруҳдагилар эса, микродаражага эътиборни қаратадилар.
Кооператив (коалицияли) ўйинлар – бу иштирокчилар ўртасида ахборот алмашиш ва иттифоқ тузиш мумкин бўлган вазиятлар. Нокооператив (коалициясиз) ўйинларда якка иштирокчи таҳлил қилишнинг бошланғич нуқтаси ҳисобланади, бунда иштирокчилар ўртасида ахборот алмашиш ва иттифоқ тузиш мумкин эмас. Ўйинлар асосан матрица шаклида намоѐн этилади. Нокооператив (коалициясиз) ўйинларда иштирокчилар ўзаро зиддиятли муносабатда бўладилар. Ҳар бир иштирокчи ўз ютуғини оширишга харакат қилади. Бирининг ютуғи иккинчисининг ютқизишига олиб келади. Ҳар бир ўйин иштирокчисининг зиддиятли вазиятларни ҳал этиш борасидаги харакат дастури ўйин иштирокчисининг стратегияси

G=F(N,St,P)

дейилади.

Демак, ўйин (G)ни таҳлил этишда уч қисм: ўйинчилар сони (N); стратегиялар мажмуаси (St); иштирокчиларнинг ютуқ (P)лари асос бўлади.

Кооператив ва нокооператив назарияларнинг хусусиятлари
Кооператив ва нокооператив назариянинг хусусиятлари куидагиларда наммойон болади:

• 
  Кооператив(нокооператив)нинг таснифи,
  
• 
  Кооператив(нокооператив)ни аниклаш,
  
• 
  Кооператив(нокооператив)нинг роли.
  

Кооператив(нокооператив)нинг таснифи
Кооперативлар иштирокчиларни жалб қилиш табиатида фарқ қилиши мумкин: Аъзоларининг мажбурий меҳнат иштирокида саноат-тижорат ташкилотлари сифатида еътироф етилади, солиқ солиш учун.
Ишлаб чиқариш кооперативи (артел) - бу фуқароларнинг ихтиёрий бирлашмаси томонидан уларнинг шахсий меҳнати ва унинг аъзолари (иштирокчиси) томонидан бошқа иштироки ва бирлашмасига асосланган қўшма ишлаб чиқариш ва бошқа иқтисодий фаолият учун аъзолик асосида ташкил етилган тижорат ташкилоти.
Кооперативнинг иқтисодий фаолиятида аъзоларнинг мажбурий меҳнат иштироки талаб қилинмайдиган истеъмолчи ташкилотлар нотижорат ташкилотлардир, яъни улар ўз аъзоларининг моддий ва бошқа еҳтиёжларини қондириш учун .
Қишлоқ хўжалиги кооперативи-қишлоқ хўжалиги товар ишлаб чиқарувчилари томонидан яратилган ва (ёки) фуқаролар томонидан хусусий ёрдамчи фермер етакчи, истеъмол кооперативининг иқтисодий фаолиятида уларнинг мажбурий иштирок лозим. Фаолиятининг турига қараб қайта ишлаш, marketing (савдо), хизмат кўрсатиш, таъминот, боғдорчилик, боғдорчилик, чорвачилик ва бошқаларга бўлинади.
Кооператив(нокооператив)ни аниклаш
Кооператив ҳаракатнинг ривожланиши давомида кооперативнинг бир қанча таърифлари берилган. Демак, М. I. Туган-Барановский кооперативни қуйидагича белгилаган:
-Кооператив-бу сарфланган капиталдан енг катта фойда олишни емас, балки иқтисодиётни умумий бошқариш, унинг аъзоларининг меҳнат даромадларини оширишни ёки харажатларни камайтиришни мақсад қилган бир нечта ихтиёрий Бирлашган шахсларнинг иқтисодий корхонаси.
A. V. Чаянов кооперативга қуйидагича таъриф берган:
-Кооператив-бу коллектив асосда ташкил етилган маълум бир шахслар гуруҳининг иқтисодий фаолиятининг бир қисми бўлиб, ушбу гуруҳ ва фақат ушбу гуруҳ манфаатларига хизмат қилиш учун мўлжалланган.
V. I. Lenin ҳамкорликни ривожлантиришга катта аҳамият берди (унинг издошлари томонидан етарлича қадрланмаган):
Пролетариатнинг буржуазия устидан синфий ғалабаси билан ишлаб чиқариш воситаларига жамоат мулки бўлган маданиятли кооператорлар тизими-бу социализм тизими.