Konstruktsion materiallar texnologiyasi

4-rasm. Opokalar: 
a - qovurg’asiz, b - qovurg’ali. 
Yirik quymakorlik sexlarida sterjenlar tayyorlashda og’ir jismoniy ishlarni 
osonlashtirish, ish unumini oshirish uchun turli konstruktsiyali mushtumli, 
presslash, silkitish, qum purkash va qum otish mashinalaridan foydalaniladi. 
Qoliplarni qo’l va mashinalar yordamida qoliplash. 
Quyuv sexlarida quyma 
qoliplari mashinalar vositasida tayyorlanadi. Lekin ayrim hollarda quymaning 
xarakteri va iqtisodiy ko’rsatkichlariga qarab qoliplar qo’lda ham tayyorlanadi. 
Qoliplarni qo’l yordamida tayyorlash jarayoniga quyidagilar kiradi: 
1.
Yerda aniq va berk qoliplar tayyorlash. 
2.
Shablon yordamida qolip tayyorlash. 
3.
Ikki opokada qolip tayyorlash. 
4.
Qolipni opokasiz rama yordamida tayyorlash. 
Qolip tayyorlashning eng ko’p tarqalgan usuli opokalardan foydalanish usulidir. 
Modelning yarim pallasi 1 modelosti plitasi 2 ga o’rnatilib, opoka 3 qo’yiladi. Model 
sirtiga talk yoki grafit kukuni sepiladi-da opokaning tepa qirrasigacha qolip 
aralashmasi to’ldiriladi (5-rasm. a). Opokaga aralashma to’ldirish davomida u 
shibbalab ham boriladi. Opokaga to’ldirilgan aralashmaning ortiqchasi lineyka bilan 
sidirib olinadi. Shundan keyin opoka modelosti plitasi bilan birga 180° aylantirilib, 
plita olinadi va pastki opoka ustiga ikkinchi opoka 4 qo’yiladi. ajralish yuzasiga 
quruq qum sepiladi. modelning ikkinchi pallasi 5 o’rnatiladi-da. uning sirtiga talk 
yoki grafit kukuni sepiladi. So’ngra quyish kosachasi 6 vertikal kanal 7 havo, gaz va 

---

ortiqcha metall chiqish kanali 8 ning modellari o’rnatilib, yuqorigi opokaning tepa 
qirrasigacha qolip aralashmasi yuqorida bayon etilgan tartibda to’ldiriladi (5-rasm. 
b) va ortiqcha aralashma lineyka bilan sidirib olinadi.