Konstruksiyalar

125. Momentlarning qayta taqsimlanishini oldindan  
rejalashtirish mumkinmi?
Oldingi misolda plastik sharnir yordamida qanday qilib 
tayanch va oraliq momentlarini tenglashtirish hamda balka-
ga yukni oshirish ko‘rsatilgan edi. Yuk oldindan ma’lum bo‘lsa 
bunday masalalar kam uchraydi. Shuning uchun plastik shar-
nirdan quyidagicha foydalanish mumkin: tayanch (M′
1
 = ql
2
 
/12) va oraliq (M
1
 = ql
2
/24) va epyurani butunlay pastga surish 
(62-rasm). |M′
1
| + M
1
=ql
2
/12 + ql
2
/24 = =ql
2
/8 bo‘lgani uchun 
tenglashtirilgandan keyin M
2
 = –M′
2
 = ql
2
 /16 hosil bo‘ladi. 
Elastik sxemaga solishtirilganda, tayanch momentlari M′
2
 
1
/
4
 
ulushicha kamayib, oraliq momentlari M
2
 
1
/
2
 ulushicha ortadi. 
Ko‘rinib turibdiki, moment epyurasi pastga ∆M = ql
2
 /48 
qiymatga sildjiydi, bu esa mavjud epyuraga «+» ishora bilan 
∆M epyura qo‘shilganligini bildiradi (62-rasm). 
Loyihalash amaliyotida xuddi shunday qilinadi va ∆M ni 
qo‘shimcha epyura deb ataladi. ∆M epyurada bitta cheklov 
mavjud: uning qiymati kamaytirilishi lozim bo‘lgan epyu-

---

93
ra maksimal qiymatining 30% idan oshmasligi kerak. Shun-
day qilib, qo‘shimcha epyura yordamida momentlarni qayta 
taqsimlashni rejalashtirish mumkin. Qo‘shimcha epyuraning 
shakli konstruksiyaning hisobiy sxemasiga bog‘liq. Masalan, 
ikki oraliqli erkin tiralgan uzluksiz balkaning epyurasi uch-
burchak shaklida bo‘ladi, chunki chetki tayanchlarda moment 
paydo bo‘lishi mumkin emas.