Konstruksiyalar

85. Normal kesimlar mustahkamligini tekshirishning  
oddiy usuli qanday?
Agar ichki juft kuchlar yelkasining o‘lchamlariga oldindan 
son belgilasak, (masalan to‘g‘ri burchaklilar uchun z
b
 = 0,8h
0
 
va tavr kesimlilar uchun z
b
=h
0
–0,5h′
f
), u holda mustahkam-
likni oddiy formula bilan tekshirish mumkin M
u
=R
s
A
s
z
b
, for-
mulani almashtirib, quyidagi formula yordamida armatura yu-
zasi aniqlanadi A
s
=M/(R
s
z
b
). Lekin bunday soddalashtirish 
15...20% xatolik berishi mumkin lekin dastlabki ma’lumot sifa-
tida foydalanish lozim. 
86. Betonning mustahkamligi normal kesimlar  
mustahkamligiga qanday ta’sir qiladi?
Dastlabki qarashda unchalik katta ta’sir qilmaydi. Masalan, 
to‘g‘ri burchakli normal armaturalangan kesimni olsak (ya’ni 
siqiluvchi zonaning nisbiy balandligi ξ = ξ
R
 bo‘lganda) B15 
klass beton qo‘llanilgan bo‘lsa, betonning klassi 2 barobar 
oshirilganda (ya’ni B30 qo‘llanilganda), kesimning mustah-
kamligi M
u
 ni atigi 22,5% ga oshiradi. (37-rasmdagi 1-egri 
chiziq). Kesim zaif armaturalangan bo‘lsa, uning samara-
si yanada kamayadi, ya’ni xuddi shunday balkada ξ = 0,5ξ
R
 
bo‘lsa, betonning klassi B15 dan B30 ga ko‘tarilsa ham, M
u
 
atigi 9,2% ga ortadi (2-egri chiziq). Samaradorlik kam bo‘li-
shining asosiy sababi, armaturalash o‘zgarmas bo‘lganda, be-
tonning mustahkamligi Rb ortishi bilan siqiluvchi zona ba-
landligi x shunga proporsional ravishda kamayadi. Bu esa ichki 
juft kuchlarning yelkasi (z
b
 = h
0
 – 0,5x), ortishiga olib keladi, 
lekin uning ortish intensivligi x ning kamayish intensivligidan 

---

61
kam bo‘ladi. Shuningdek, tokchasi siqiluvchi zonada bo‘lgan 
tavr kesimlarda ham R
b
 ning ortishi samarasiz bo‘ladi, chun-
ki ularning ko‘pchiligi zaif armaturalangan ξ<0,5ξ
R
 kesimlar 
hisoblanadi. Shuning uchun kesim mustahkamligini armatu-
ralash miqdorini oshirish hisobiga amalga oshirish maqsad-
ga muvofiqdir.