Konstruksiyalar

223. Agar bo‘shliqli orayopma plitalari orasidagi choklar  
qorishma bilan sifatsiz to‘ldirilsa nima bo‘ladi?
Bo‘shliqli plitaning yon tomonlarida doirasimon chuqur-
chalar mavjud. Choklarni qorishma bilan to‘ldirilganda ushbu 
chuqurchalar shponkalar hosil qilib, plitalarni nafaqat verti-
kal, hatto gorizontal tekislikda siljishiga ham to‘sqinlik qila-
di (104-a rasm, rejadagi ko‘rinish). Shponkalar tufayli ora-
yopma gorizontal bikr disk, ya’ni uzluksiz monolit plita kabi 
ishlaydi. Masalan, bog‘lama karkaslarda shamol yuki bikr disk 
orqali ustunlardan vertikal bog‘lamalarga yoki bikrlik diafrag-

---

162
malariga uzatiladi (104-b rasm). Bu esa ustunning gorizontal 
siljishlari ∆1 ni keskin kamaytirish va ularni gorizontal yuk-
lardan, demakki, katta qiymatdagi eguvchi momentlardan xa-
los qiladi. 
Afsuski, plitalar orasini sifatsiz to‘ldirish qurilishda ko‘p 
uchraydi: plitalar orasidagi choklar qorishma bilan chuqurli-
gi bo‘yicha emas, uning yuqori qismi to‘ldiriladi, aniqrog‘i ust-
ki qismi «suvab qo‘yiladi». Bunday hollarda shponkalar hosil 
bo‘lmaydi, plitalarning siljishiga hech qanday to‘siq yo‘q (ish-
qalanish kuchidan tashqari), bikr disk esa hosil bo‘lmaydi (104-
v rasm). Natijada ramalarning vertikal bog‘lamasi (bikrlik dia-
fragmasi) ustunlarida yo‘l qo‘yib bo‘lmaydigan deformatsiyalar 
(gorizontal siljishlar ∆
2
) va zo‘riqishlar hosil bo‘lib, avariyaga 
olib kelishi mumkin. 
a)
b)
v)
104-rasm. 1 – kolonna, 2 – rigel, 3 – plita, 4 – vertikal bog‘lama yoki diafragma.