Konstruksiyalar

172. Normal kesimlardagi darzlarning ochilish enini hisoblashda 
cho‘ziluvchi armaturadagi kuchlanish σ
s
 qanday aniqlanadi?
Siqiluvchi zonada zo‘riqishlar hosil qiladigan teng ta’sir etuv-
chining nuqtasiga nisbatan momentlar yig‘indisidan aniqlana-
di. (83-rasmda ushbu nuqta yulduzcha bilan belgilangan). Egi-
luvchi elementlar uchun (a)
σ
s
sp
sp
s
M P
=
−
−
+
⋅
2
(z e )
(A
A ) z
,
.

---

128
Nomarkaziy siqiluvchi elementlar uchun (b):
σ
s
sp
sp
sp
s
N
P
=
− −
−
+
⋅
(e
z)
(z e )
(A
A ) z
.
2
 
N va R o‘rniga ularning teng ta’sir etuvchisidan foydala-
nish mumkin: N
tot
 = N+P
2
 (83-v rasm). U holda e
s,tot
 = (N
es
 + 
+ P
2esp
)/N
tot
. Egiluvchi elementlar uchun N
tot
 = P
2
, e
s,tot
 = (M+ 
+ P
2
e
sp
)/P
2
. Shunga o‘xshash yondashishni nomarkaziy cho‘zi-
luvchi elementlarga ham bitta aniqlik kiritish bilan qo‘llaniladi: 
0≤e
o,tot 
≤0,8h
o
 bo‘lganda siqiluvchi zona juda kichik bo‘lib qola-
di yoki umuman yo‘qoladi, shuning uchun ichki juft kuchlar 
yelkasi z S va S′ armaturaning og‘irlik markazlari orasidagi 
masofa z
s
 bilan almashtiriladi. Ichki juft kuchlar yelkasi z loyi-
halash me’yorlaridagi formulalar yordamida aniqlanadi. 
Oddiy armaturalar bilan armaturalangan egiluvchi element-
larda kuchlanish σ
s
 ni quyidagi soddalashtirilgan formula yor-
damida aniqlash mumkin: σ
s
 = R
s
 (M /M
u
), bu yerda: M – 
darzlarning ochilish enini aniqlashda qo‘llaniladigan eguvchi 
moment, M
u
 – normal kesimning egilishga yuk ko‘tarish qo-
biliyati (66-savolga qaralsin). 
 
83-rasm.
Nomarkaziy cho‘zilishda qisuvchi kuch R absolyut qiymati 
bo‘yicha tashqi cho‘zuvchi kuch N dan katta bo‘lsa, cho‘zi lish 
nomarkaziy siqilishga aylanib qolishi mumkin. Kuch va eks-
sentrisitetlarning ishorasida yanglishmaslik uchun oddiy ret-

---

129
sept: 83-rasmdagiga o‘xshash hisobiy sxemalarni tahlil qilib bo-
rish kerak.