Konstruksiyalar

166. Nomarkaziy siqilgan beton kesimlarning darzlar hosil bo‘lishi 
bo‘yicha hisobi qanday amalga oshiriladi?
Yuqorida ta’kidlanganidek (147-savolga qaralsin), beton ke-
simlarning mustahkamligi cho‘ziluvchi zona mustahkamligi  dan 
aniqlanganda, darzlar hosil bo‘lishi bo‘yicha hisoblashni ama l-
ga oshirish lozim. Darzlar hosil bo‘lishidan oldin kesimning ishi 
kuchlanganlik deformatsiya holatining birinchi bosqichiga mos 
keladi (72-savolga qaralsin): siqiluvchi zonadagi kuchla nishlar 
epyurasini uchburchak shaklida, cho‘ziluvchi zonada esa to‘g‘ri 
burchakli deb qabul qilinadi (81-rasm). Darzbardoshlik sharti 
quyidagi ko‘rinishni oladi: 
σ
bt
 ≤ R
bt
, yoki (–N/A + Ne
0
/W) ≤ R
bt
Bu yerda, A va W – beton kesimning yuzasi va uning cho‘zi-
luvchi chegarasiga nisbatan qarshilik momenti. Tengsizlikning 
har ikki qismini W ga ko‘paytirib, N(e
0
 – r) ≤ R
bt
W yoki N ≤ 
R
bt
 W/(e
0
 – r) ni olamiz. Bu yerda, r – kesim yadrosining ra-
diusi. Betonning turini hisobga oluvchi α va salqilik natijasi-
da hosil bo‘lgan qo‘shimcha ekssentrisitetni hisobga oluvchi η 
koeffitsientlarni kiritib hamda elastik qarshilik momenti W ni 
elastik-plastik qarshilik momenti W
pl
 ga almashtirsak, darzbar-
doshlik sharti hosil bo‘ladi: N ≤αR
bt
W
pl
 / (e
0
η – r). Teng-
sizlikning o‘ng qismi musbat kattalik bo‘lishi ham mumkin 

---

124
(agar e
0
η< r bo‘lsa), bu esa N kuch kesim yadrosi chegarasi-
da qo‘yilgan bo‘lib, kesimning barcha qismi siqiluvchi ekanli-
gini bildiradi.