Konfransinin

 

POLADIN TƏRKIBINDƏ OLAN QEYRI-METAL 

İÇQARIŞIQLAR VƏ ONLARIN 

KƏNARLAŞDIRILMASI YOLLARI 

 

Tələbə:                                                        Elmi rəhbər: 

Sultanova  Çimnaz R.                                  A.V. Şərifova 

III kurs, qrup 457.6 

 

Bərkimiş  metalın  strukturunda  müşahidə  edilən  qeyri-

metal    içqarışıqlar  əsasən  oksidlər,  metalda  olan  elementlərin 

kükürdlü  və  nitrid  birləşmələridir.  Poladın  tərkibində  olan 

qeyri-metallik birləşmələr əksər hallarda kifayət qədər möhkəm 

deyil, kövrəkdir və bu poladın xassələrini aşağı sala bilir. 

Böyük  içqarışıqlar  bəzən  çatların  əmələ  gəlməsinin 

başlanğıcı  olur,  bu  hal  detalların  əsasən  müntəzəm  olaraq 

təkrarlanan  gərginliklər  və  ya  böyük  termiki  və  struktur 

gərginlikləri şəraitində müşahidə edilir. 

---

209 

 

Poladlarda  qeyri-metal  daxilolmalar  həmçinin  struktur 

təşkiledicilərin  qeyri-bərabərliyinə  səbəb  olur.  Tədqiqatlarda 

təsdiq  olunmuşdur  ki,  xassələrin  anizotropiyasına  gətirib 

çıxaran  quruluş  metalın  qeyri-metallik  daxilolmalarla 

çirklənməsi  ilə  əlaqədardır  [2].  Bu  daxilolmalar  metalın 

bütövlüyünü  pozur  və  gərginlik  konsentratoru  kimi  təsir 

göstərir,  mənfi  təsiri  isə  əsasən  müntəzəm  təkrarlanan 

qızdırılma  və  soyudulma  proseslərində  -  bu  içqarışıqların 

çatların yaranma mənbələrinə çevrildiyi vaxt göstərirlər. 

Hazırda  qeyri-metal    içqarışıqların  aşkarlanması,  qeyri-

metal içqarışıqlarla çirklənmənin qiymətləndirilməsi metodları 

və  onların    metal    daxilindən    kənarlaşdırılması    yolları 

araşdırılır [1]. 

Qeyri-metal içqarışıqlarla mübarizə  yolları onların metal 

daxilinə düşmə mümkünlüyünü azaldan şəraitlərin yaradılması 

ilə  müəyyən  olunur  [3].  Belə  ki,  yaxşı  oksidləşmə,  əlavələrin 

tamamilə həll olması, metalın sobada lazımı qədər saxlanması, 

metal və posanın kifayət qədər maye axıcılığı, posanın tərkibi, 

maye metalın tökməzdən əvvəl  vakuumlaşdırılması və s. kimi 

amillər metalın tərkibində qeyri-metal içqarışıqların miqdarının 

azaldılması üsullarındandır. 

 

Ədəbiyyat 

1.  Quliyev  A.Ə.  Metal  və  ərintilərdə  qeyri-metal  içqarışıqların  mikrostruktur 

analizi. Metodik vəsait, Bakı, ADNA-nın nəşri, 2002, 30 səh 

2.  https:// metallurgicheskiy.academic.ru 

3.  www/bibliotekar.ru