Konfransinin

 

AXC-NİN TƏHSİL SİYASƏTİ 

 

Tələbə:                                                 Elmi rəhbər:                                                                 

Qurbanov Sabir İltiqam oğlu               dos. İ.F.Əliyev                                                                                                                                                                                                                                                                        

II kurs,qrup 221.7 

         AXC  elan  olunarkən    sosial-mədəni  həyatın  mühüm 

sahəsi  olan  təhsildə  də    vəziyyət  ağır    idi.  23  orta    və  643 

ibtidai    məktəb  fəaliyyət  göstərirdi.  Həmin  məktəblərdə 

---

380 

 

müvafiq olaraq 48078 və 9611 şagird təhsil alırdı.Bu mürəkkəb 

şəraitdə təhsil sistemini saxlamaq və inkişaf etdirmək çox asan 

məsələ deyildi. Hökumət hər şeydən əvvəl təhsil müəssisələrini 

milliləşdirməyə  başladı.Nazirlər  Kabineti  1918-ci  il  28 

avqustda  bütün  ibtidai  təhsil  müəssisələrində  dərslərin  ana 

dilində  aparılması  və  dövlət  dilinin  icbari  qaydada  tədris 

olunması  haqqında  qərar  qəbul  etdi.Bu  siyasət  çox  ciddi 

çətinliklərlə  üzləşdi.  Lakin  hökumət  öz  qərarlarının  həyata 

keçirilməsində  israrlı  idi.Uzun  illər  həyata  keçirilmiş 

müstəmləkə siyasətindən fərqli olaraq azərbaycanlıların təhsilə 

cəlb  edilməsinə  xüsusi  diqqət  verilirdi.Nəticədə  1919-1920-ci 

tədris  ilində  şagirdlərin  demək  olar  ki,  üçdə  birindən  çoxu 

azərbaycanlı idi. Bir çox qərarlarda  yeni  məktəblər açılmasına  

dair  vəsait  ayrılmışdı.Köhnə  məktəb  binaları  təmir  edilirdi. 

Qadınların  təhsilinə  xüsusi  diqqət  yetirilirdi.  Təhsil  sahəsində 

ən  mühüm  addım  əlifba  islahatı  keçirmək  üçün  komissiyanın 

yaradılması  idi.1919-cu  ilin  martında  yaradılan  bu  komissiya 

AXC-nin  milli  təhsil  siyasətinə  uyğun  əlifba  layihəsi 

hazırlamalı idi. Müəllim kadrlar hazırlamaq üçün  dörd bölgədə 

seminariyalar  açılması  nəzərdə  tutulurdu.Qori  Müəllimlər 

Seminariyasının  Azərbaycan  şöbəsi  Qazaxa  köçürüldü  və 

müstəqil seminariya oldu.1919-cu ilin sentyabrında Bakıda kişi 

seminariyası  işə  başladı.Lakin  bunlar  müəllim  kadrlarına  olan 

ehtiyacı  tam  ödəmirdi.Qısa  müddətli  pedaqoji  kurslar  açmağa 

zərurət  yaranmışdı.Parlamentin  1919-cu  il  iyulun  19-da  qəbul 

etdiyi  qanunla    Qazax,  Nuxa,  Şuşa,  Quba,  Zaqatala,  Salyan, 

Gəncə  və  Bakıda      hər  birində  ən  azı  50  müəllim  hazırlanan 

belə  kurslar  açıldı.Türkiyədən  də    müəllimlər  dəvət  olundu. 

Peşə  məktəbləri  yaratmaq istiqamətində də müəyyən təkliflər 

irəli  sürülmüşdü.Kənd  Təsərrüfatı  üzrə  orta  ixtisas  məktəbi  və 

pedaqoji institut yaratmaq haqqında hökumətə Maarif Nazirliyi 

tərəfindən  təkliflər  təqdim  edilmişdi.  Bakı  Musiqi  Məktəbi 

əsasında  konservatoriya  açılması  məsələsi  də  müzakirə 

olunurdu.  Hökumətin    təhsil    siyasətində    ən    mühüm    yeri 

---

381 

 

Bakıda  ilk  dəfə  universitet  açılması  tuturdu.Universitetin 

nizamnaməsini, qanun layihəsini  və digər sənədləri hazırlayıb 

hökumətə təqdim etmək üçün professor V.İ.Razımovski başda 

olmaqla  komissiya  yaradılmışdı.Komissiya  işini  qurtaran  kimi 

1919-cu ilin  sentyabr  ayında parlament  Bakı  şəhərində  Dövlət 

Universitetinin  yaradılması  barədə  qanun  qəbul  etdi.Qanunda 

Universitetin  dörd  fakültədən  ibarət  olması  göstərilirdi.  İlk 

tədris  ili  üçün  universitetin  maddi  ehtiyaclarının  ödənilməsinə 

dövlət  büdcəsindən  5  milyon  manat  vəsait  ayrıldı.  Bütün 

fakültələrdə Azərbaycan türk dilinin məcburi fənn kimi tədrisi 

icbari  idi.Bakı  universiteti  1919-cu    tədris  ilində    fəaliyyətə 

başladı.Həmin    ildə  universitetdə  oxuyan  tələbələrin  sayı  877 

nəfər idi. 

          Beləliklə  mövcud  olduğu  qısa  tarixi  dövr  ərzində  AXC 

hökuməti  milli  dövlətçilik  mənafelərinə  xidmət  etməyə 

yönəlmiş təhsil siyasəti həyata keçirmişdir.