Konfransinin

 

 

 

---

373 

 

“İCTİMAİ ELMLƏR” BÖLMƏSİ  

AZƏRBAYCAN XALQ CÜMHURİYYƏTİNİN 

İRANLA DİPLOMATİK MÜNASİBƏTLƏRİ 

 

Tələbə:                     

 

 

       Elmi rəhbər: 

Abdullayev Mübariz Bəhruz oğlu         baş müəllim:Əliyev İ.F 

II kurs,qrup 635.7     

                           

      AXC    xalqımızın    çar  müstəmləkəsinə  qarşı  azadlıq 

mübarizəsinin  gedişində  yaratdığı  müstəqil  dövlətimizdir. 

Onun yaranması üçün zəruri şərait Birinci dünya müharibəsinin 

gedişində formalaşmışdır. 

      AXC    apardığı  xarici  siyasətində  qonşularla  o  cümlədən 

İranla  münasibətlər  yaradılmasına  önəm  verirdi. Lakin İran 

Azərbaycan  adlı  bir  dövlətin  yaranmasına  çox  ehtiyatla 

yanaşırdı.  Bütün  dünya  dövlətlərinə  olduğu  kimi  İrana  da 

İstanbuldakı    İran    konsulluğu    vastəsilə  müstəqilliyimiz 

haqqında  bəyyanamə  verildikdə  İran  tərəfi  bunu  rədd  etdi. 

Hətta çox keçmədən  İran  tərəfi  hər  iki  dövlətin vahid dövlət 

halında  birləşməsi  təklifini  irəli  sürdü.  1918-ci  ilin  sonunda 

verilən bu təklif  təbii  ki, AXC dövləti  tərəfindən rədd edildi. 

Eyni  zamanda  Azərbaycan  tərəfi    İranla    mehriban  qonşuluq 

münasibətləri yaratmaqdan imtina etməmişdir. 

     Paris  sülh  konfransında    Ə.Topçubaşov    başda    olmaqla 

Azərbaycan  nümayəndə  heyətinin  səmərəli  fəaliyyəti 

konfransda  ki,  İran  nümayəndə  heyətinin  Azərbaycana  dair 

münasibətinin dəyişməsinə səbəb oldu. İranın xarici işlər naziri 

Firuz  Mirzə  bəyan  etdi  ki, müstəqil  Azərbaycan   dövlətinin 

mövcudluğunu  qəbul  edirik  və İranın  AXC-yə  qarşı heç bir 

ərazi iddiası yoxdur.  

     Paris  sülh  konfransından  sonra  da    Azərbaycanla  İran 

arasında    ikitərəfli    danışıqlar    davam    etdirilmişdir.  Bu 

danışıqlarda  məqsəd  iki  dövlət  arasında  qarşılıqlı  əməkdaşlıq 

---

374 

 

haqqında  müqavilə    layihəsini    hazırlamaq    idi.  Layihəni 

hazırlamaq üçün 1919-cu ilin  oktyabr ayında hər iki dövlətin 

xarici  işlər  nazirliklərinin  nümayəndələrindən  ibarət  xüsusi 

kamisiyya  işə  başladı.  Qərara  alındı  ki,  hər  iki  dövlətin 

nümayəndələri    saziş  hazırlamaq  üçün  müntəzəm  görüşlər 

keçirsinlər. AXC   İran  nümayəndələrinin yekun görüşü  1920-

ci  il  martın  20-sində  keçirildi.  Nəticədə  bir  sıra  ikitərəfli 

müqavilələr  və  sənədlər  imzalandı.  Ən  başlıcası  İranla  AXC 

arasında  diplomatik  münasibətlər  yaradılması  və  səfirliklər 

açılmasına həsr edilmiş müqavilə idi. Bu müqaviləyə görə tez 

bir  zamanda  Bakıda  və  Tehranda  səfirliklər,  Təbrizdə  isə 

konsulluq açılmalı idi. 

    Həmin müqavilə  Azərbaycan  Parlamentin  müzakirəsindən 

sonra aprel   ayının  əvvəllərində  təsdiq olundu. Lakin aprelin 

sonun  da  Azərbaycanda  yaranan  yeni  Sovet      höküməti  

Rusiyadakı  Sovet  hökümətinin  göstərişi    ilə  

Azərbaycan    Xalq    Cümhuriyyətinin  İranla  imzaladığı  bütün 

müqavilələri və   sazişləri  tanımaqdan imtina etdi.