Konferensiyasi

 

---

“ZAMONAVIY TA‟LIM TIZIMINI RIVOJLANTIRISH VA UNGA QARATILGAN KREATIV G‟OYALAR, 
TAKLIFLAR VA YECHIMLAR” MAVZUSIDAGI 27-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ON-LINE 
KONFERENSIYASI 
www
.
bestpublishing.
org
105 
БАРКАМОЛ ШАХС ТАРБИЯСИ АЛЛОМАЛАР ТАЛҚИНИДА 
 
М.Махамадходжаева 
ТДСИ ассистенти 
 
Таьлим тизимини ривожланиши, баркамол шахсга таълим-тарбияни тўғри бериб 
бориш жонкуяр педагоглар қўлидадир. Шундай экан, уларнинг касбий 
тайѐргарликлари, бажарадиган вазифаларини тўғри ташкил этишда
буюк алломаларимизнинг фикрлари катта аҳамиятга эга. Беруний таълим-тарбия 
соҳасида ўша замонларда, ҳатто ҳозирги кунда хам долзарблигини йўқотмаган 
фикрларни илгари суради. У таълим бериш жараѐнида таълим олувчини 
зериктирмаслик, билим беришда бир хил нарса ѐки бир хил фанни ўргатавермаслик, 
узвийлик, изчиллик, мавзуларни қизиқарли асослаб, кўргазмали баѐн этиш ва шунга 
ўхшаш нарсаларга эътибор бериш лозимлигини уктирган. Беруний таъкидлашича, 
инсон камолотида уч нарса муҳимдир, бу-ҳозирги маърифат, илм-фанни эътироф 
килувчи-ирсият, ижтимоий муҳит ва тўғри тарбиядир. Яна у инсон камолга етиши 
учун энг мухим омил-муаллимнинг илм-маърифатли бўлиши билан бирга юксак 
ахлоқли бўлиши ҳам кераклигини эътироф этади. Ибн Сино бошқа мутафаккирлар 
каби ўзининг таълим-тарбияга оид қарашларини фалсафий, ижтимоий қарашлари 
билан боғлиқ холда ифодалаб, махсус рисолаларда талқин этган. Ибн Сино инсон 
камолотининг бош мезони саналган маърифатни эгаллашга даъват этади. Илм-
фаннинг табиат ва жамият қонуниятларини очиб, авлодларга етказишини эътироф 
этиб, бу мақсадга етишиш учун қийинчиликлардан қўркмаслик зарурлигини 
таъкидлайди. Ибн Сино таълимда болаларни мактабда ўқитиш зарурлигини, таълим-
тарбияда қуйидаги тамойилларга амал қилиш кераклигини таъкидлайди: болага 
билим беришда бирданига китобга банд килиб қўймаслик; таълимда енгилдан оғирга 
бориш орқали билим бериш; машқларнинг бола ѐшигамос бўлиши; жамоа бўлиб 
ўқитишга эътибор бериш; билим беришда боланинг қизиқиши, майллари ва 
қобилиятини хисобга олиш; ўқитишни жисмоний машқлар билан қўшиб олиб бориш. 
Таълим олувчиларга билим бериш ўқитувчиларнинг масъулиятли бурчидир. Ибн 
Сино ўқитувчининг қандай бўлиши кераклиги ҳақида фикр юритиб, шундай йул-
йўриқлар беради: болалар билан муомалада босиқ, жиддий бўлиш; берилаѐтган 
билимни талабалар қандай ўзлаштириб олаѐтганига эътибор бериш; таълимда турли 
метод ва шакллардан фойдаланиш; талабаларнинг хотираси, билимларни эгаллаш 
қобилияти, шахсий хусусиятларини билиш; фанга қизиқтира олиш; берилаѐтган 
билимларнинг энг муҳимини ажратиб бера олиш; билимларни талабаларга 
тушунарли, унинг ѐши, ақлий даражасига мос равишда бериш; ҳар бир сўзнинг 
болалар хиссиѐтини уйғота олиш даражасида бўлишига эришиш зарур. Мирзо 
Улуғбек
 
мактаб ва мадрасаларда берилган назарий билимларни амалиѐтга тадбиқ 
этиш учун мударрислардан ўқувчилар билан расадхонада амалий машғулотлар 
ўтказишни талаб қилиб, бунга ўзи рахбарлик килди. Мутафаккирнинг фикрича, 
болаларнинг билим олишни истамаслиги мударрисларнинг нодонлигидандир, чунки 

---