Kompyuterni tashkil etilishi course syllabus

J. fon Neyman bo‘yicha EHMni tashkil etishning asosiy tamoyillari:
5. Xotira iyerarxiyasi tamoili. Yagona sig‘imli yuqori tezlikda saqlash qurilmasini amalga oshirishning qiyinligi xotiraning iyerarxik tuzilishini talab qiladi. Iyerarxiya kamida ikkita darajada bo‘lishi kerak: asosiy xotira va tashqi xotira.
6. Asosiy xotirani adreslash tamoili. Asosiy xotira tartib nomerga ega bo‘lgan yacheykalardan iborat bo‘lishi kerak, ularning har biri istalgan vaqtda o‘zining ikkilik adresi yoki unga berilgan nom bo‘yicha dastur uchun ruxsatli bo‘lishi kerak (yacheyka nomi dastur tomonidan beriladi va bu nomga mos keladigan adres dasturning butun bajarilishi davomida asosiy xotirada saqlanishi kerak).
fon Neyman konsepsiyalari 40-yillarning oxiri va 50-yillarning boshlarida yaratilgan yangi EHMlarda tezda o‘z timsolini topdi. Birinchi navbatda, Amerika EHMlarini ta‘kidlash kerak: EDSAK, SEAK, EDVAK va birinchi ommaviy ishlab chiqarilgan ochiq sotilgan UNIVAC (1949) va IBM 701 mashinalari.
Beshinchi avlod HT yaratishga bo‘yicha ishlar AQSh, Yaponiya, G‘arbiy Yevropa va o‘zaro iqtisodiy yordam ittifoqi mamalakatlari olimlari tomonidan amalga oshirilgan to‘rttta mustaqil dasturlar doirasida amalga oshirildi.
Dasturlarning xech biri kutilgan natijalarga olib kelmaganligini hisobga olib, HTning beshinchi avlodi haqida gapirish asta-sekinlik bilan o‘nitilib bormoqda. Beshinchi avlod haqida talqin «texnologik» tamoildan tashqariga chiqadi.
Boshqa tomondan, barcha HTlarning juda katta integral sxemalari (JKIS) to‘rtinchi avlod tasnifi so‘ngi yillarda sodir bo‘lgan HT arxitekturasidagi tub o‘zgarishlarni aks ettirmaydi. Bunday o‘zgarishlarning rolini ma’lum darajada kuzatib borish uchun biroz boshqacha talqinni qo‘llaymiz.
HTlarning olti avlodi mavjud. Eng muhim voqialarni keltirib, ularning har birini qisqacha tavsiflashga harakat qilamiz.

YARATILISH BOSQICHI VA ELEMENT ASOSI BO‘YICHA KOMPYUTERLARNI SHARTLI RAVISHDA AVLODLARGA BO‘LINADI:

• 1-avlod, 1950 yillar: elektron vakuumli lampalardagi EHM;
• 2-avlod, 1960 yillar; diskret yarimo‘tkazgichli qurilmalardagi EHM (tranzistorlardagi);
• 3-avlod, 1970 yillar; yarimo‘tkazgichli kichik va o‘rta integral sxemalardagi kompyuterlar (bitta g‘ilof ichida yuzlab – minglab tranzistorlar joylashtirilgan). Integral sxema – maxsus vazifalar uchun mo‘ljallangan elektron sxema, u yaxlit yarimo‘tkazgichli kristal sifatida bajarilgan bo‘lib, o‘zida katta sondagi aktiv elementlarni (diod va tranzistorlarni) birlashtiradi;