Kompyuterni tashkil etilishi course syllabus

HISOBLASHNI AVTOMATLASHTIRISH VOSITALARINING EVOLYUTSIYASI
Funksional xususiyatlarni rivojlantirish g‘oyalaridan biri, Jon fon Neyman tomonidan shakllantirilgan, xotirada saqlanadigan dasturi bo‘lgan hisoblash mashina tamoili hisoblanadi. Uni boshlang‘ich nuqtasi sifatida olib, HT rivojlanish tarixini uch bosqich ko‘rinishida aks ettirish mumkin:

• - neymangacha bo‘lgan davr;
• - fon-neyman arxitekturasiga ega bo‘lgan hisoblash mashina va tizimlar davri;
• - neymandan keyingi davr – parallel va taqsimlangan hisoblashlar davri, bu yerda an’anaviy yondashuv bilan bir qatorda fon-neyman tamoilidan farqli ravishda hisoblash jarayonlarini tashkil etish tamoillari tobora ortib bormoqda.

Biroq, avlodlarning texnologiya o‘zgarishiga bog‘liqligi ancha kendroqdir. «Mexanik» davr (nolinchi avlod) va undan keyin kelgan HTning besh avlodi haqida gapiriladi. Birinchi to‘rt avlod an’anaviy ravishda hisoblash tizimlarining element bazalari bilan bog‘liq: elektron lampalar, yarimo‘tkazgich qurilmalar, kam integrallashgan integral sxemalar (KamIS), katta (KIS), juda katta (JKIS) va ultra katta (UKIS) integral sxemalar. Umum qabul qilingan talqinda beshinchi avlod yangi elementlar bazasi bilan emas, balki HTning intellektual imkoniyatlari bilan bog‘liq.

J. fon Neyman bo‘yicha EHMni tashkil etishning asosiy tamoyillari:
1. Ikkilik kodlash tamoili. Elektron mashinalar o‘nlik sanoq tizimida emas, balki ikkilik sanoq tizimida ishlashi kerak.
2. Dasturiy boshqarish tamoili. Mashina dastur bo‘yicha hisoblashlarni amalga oshiradi. Dastur, avtomatik ravishda ma’lum ketma-ketlikda birin-ketin bajariladigan buyruqlar to‘plamidan tashkil topadi.
3. Dasturni saqlash tamoili. Masalani yechish jarayonida uni bajarish uchun dastur kirish va yozishning yuqori tezligiga ega bo‘lgan mashinaning xotira qurilmasiga joylashtirilishi kerak.
4. Sonlar va buyruqlarni bir xil turda tasvirlash tamoili. Dastur, shuningdek, mashina ishlayotgan sonlar kabi ikkilik kodda yozilgan. Shunday qilib, buyruqlar va sonlar tasvirlanishi bo‘yicha bir xil turda bo‘lib, bu mashinaga dastur buyruqlari bo‘yicha operatsiyalarni bajarish imkonini beradi.