Kompyuterlashgan loyihalash tizimlari fakulteti

Bevosita baholash usuli o‘lchanayotgan kattalik miqdorini bevosita o‘lchash asbobining hisoblash qurilmasi bo‘yicha bevosita topish imkonini beradi. Masalan, bosimni prujinali manometr bilan, massani siferblatli tarozida, tok kuchini ampermetr bilan o‘lchash va hokazo. Bu usulda o‘lchash aniqligi uncha katta bo‘lmasa ham, o‘lchash jarayonining tezligi uni amalda qo‘llanishda tengi yuq usulga aylantiradi.
Differensial usul o‘lchanayotgan va ma’lum kattaliklarning ayirmasini o‘lchashni xarakterlaydi. Masalan, gaz aralashmasi tarkibini havoning issiq o‘tkazuvchanligiga taqqoslash yo‘li bilan issiq o‘tkazuvchanlik bo‘yicha o‘lchash.
G‘oyatda aniq o‘lchashlarda o‘lchov bilan taqqoslash usuli qo‘llanadi. Bunda o‘lchanayotgan kattalik o‘lchov yordamida topilgan kattaliklar bilan taqqoslanadi. Masalan, o‘zgarmas tokning kuchlanishini elektr yurituvchi kuchi normal element EYuK iga teng bo‘lgan taqqoslash kompensatorida o‘lchash yoki
massani pishangli tarozlarda muvozanatlashtiruvchi toshlar bilan o‘lchash. Bu usul ta’sir etuvchi kattaliklarning o‘lchash natijasiga ta’sirini kamaytirishga imkon beradi.
Nol (kompensatsion) usul o‘lchanayotgan kattalikni qiymati ma’lum bo‘lgan kattalik bilan taqqoslashdan iborat, ammo ular orasidagi ayirma ma’lum kattalikni o‘zgartirish usuli bilan nolga keltiriladi. Potensiometrlar, muvozanatlashtirilgan ko‘priklar va boshqalar nol usulga asoslangan asboblarga misol bo‘la oladi. Nol usul o‘lchashning yuqori aniqligini ta’minlaydi.
O‘lchash vositalarining umumiy tavsiflari.
O‘lchash o‘zgartgichlari - bu keyinchalik o‘zgartgich, qayta ishlash, saqlashni uzatish uchun mo‘ljallangan o‘lchash vositalari xisoblanib, axborotni to‘g‘ridan-to‘g‘ri kuzatuvchi tomonidan qabul qilishning imkonini bermaydi.
O‘lchash o‘zgartgichlari kuyidagilarga bo‘linadi:
1. Birlamchi o‘zgartgichlar - bular o‘lchanayotgan kattalik bilan bevosita munosabatda bo‘ladi. O‘lchash zanjirida bu o‘zgartgichlar birinchi bo‘lib, o‘lchanayotgan fizik kattalikni keyinchalik foydalanishga qulay ko‘rinishga (xolatga) dastlab o‘zgartirishga mo‘ljallangan.
2. Oraliq o‘zgartgichlar - bular o‘lchash zanjirida birlamchi o‘zgartgichlardan keyin joylashib, barcha kerakli o‘zgartirishlarni amalga oshirishga mo‘ljallangan (ko‘paytirish, to‘g‘rilash, tekislash va xokazo).
3. Uzatuvchi o‘zgartgichlar - bular o‘lchashdan olingan axborotlarni masofaga uzatish uchun mo‘ljallangan.