Kompyuterlаrining аsosiy qurilmаlаri vа ulаrning vаzifаlаri. Yordаmchi qurilmаlаr

Shaxsiy kompyuterning qoʻshimcha qurilmalari
Kompyuter imkoniyatlarini oshirish maqsadida unga turli qoʻshimcha qurilmalar ulanishi mumkin. Bu - printer, sichqoncha, modem, skaner, va hokazolardir. Bunda:
Printer - ma’lumotlarni qog`ozga chiqaradi; Barcha printerlar matnli ma’lumotni, koʻpchiligi esa rasm va grafiklarni ham koѓozga chiќaradi. Rangli tasvirlarni chiqaruvchi maxsus printerlar ham bor. (2-rasm)
Sichqoncha - maʼlumot kiritilishini yengillashtiruvchi manipulyator; uning sichqoncha nomi tashqi koʼrinishidan kelib chiqqan. Sichqoncha qoʼlga bemolol joylashuvchi bir necha tugmachali quticha. Sichqoncha stol yoki maxsus yuzada (gilamchada) harakati natijasida ekrandagi kursorni mos ravishda harakatlantiradi. Menyuning birortasini bajarish uchun sichqoncha mos tugmachasi bosiladi. Bir xil amaliy programmalar faqatgina sichqoncha bilan ishlashga moslashgan. (3-rasm)
Modem - telefon tarmog`i orqali boshќa kompyuter bilan maʼlumot almashish nmkoniyatini beradi, bundan tashqari internetga ulanish ham mumkin. Modemlar maʼlumot uzatish tezligi bilan farqlanadi. (4-rasm)
Skaner - kompyuterga matnli yoki tasvirli maʼlumotni kirituvchi qurilma. Skanerlar belgilarni ham anglaydi, shuning uchun qoʼlyozmalarni ham kompyuterga kiritishi mumkin. Skanerlar 2 xil boʼladi: avtomatik va avtomatik boʼlmagan. Birinchisi maʼlumotni varaqlab oʼqiydi, ikkinchisi satrlab, buning uchun skanerni kerakli satrga qoʼl bilan surib turish kerak.
Har bir qurilma protsessorda joylashgan mos oʼlchamda ulanadi yoki oʼrnatiladi. Qoʼshimcha qurilmani ulashdan avval kompyuterni oʼchirish zarur, aks holda kompyuter ishdan chiqishi mumkin. Baʼzi bir qoʼshimcha qurilmalarning batafsilroq tafsilotini shy qismning oxirida keltiramiz.
Protsessor
Protsessor asosan quyidagi qurilmalardan tashkil topadi.
• Mikroprotsessor — kompьyuterni boshќarish va barcha ћisob ishlarini bajaradi. Mikroprotsessor turli amallarni tez bajarish qobiliyatiga ega. Uning tezligi sekundiga 100 million amalgacha va undan ortiq boʼlishi mumkin.
• Operativ xotira protsessor uchun zarur boʼlgan proggrammalar va maʼlumotlarni saќlaydi. Kompqyuter oʼchirilishi bilan operativ xotiradagi maʼlumotlar oʼchiriladi.
• Qattiq disk programma va maʼlumotlarni doimo saqlaydi.
• Elektron sxemalar (yoki kontrollerlar) kompьyuterga kiruvchi (monitor, klaviatura va hokazolar) turli qurilmalar ishini boshqaradi.
• Kiritish — chiqarish porti orqali protsessor tashqi qurilmalar bilan maʼlumot almashadi.
• Ichki qurilmalar bilan maʼlumot almashuvi uchun maxsus portlar, hamda umumiy portlar mavjud.
• Umumiy portlarga printer, "sichqoncha" ulanishi mumkin. Umumiy portlar 2 xil boʼladi: parallel — LPT1 — LPT4 bilan belgilanadi va ketma — ket — SOM1 — COM3 bilan belgilanadi. Parallel portlar kirish — chikishni ketma — ket portga nisbatan tezroq bajaradi.