Kompyuter tizimining tuzilish turlari, kompyuter arxitekturasida va tashkil qilishda qo’llaniladigan standartlar va vositalar, kompyuterlarning tashkiliy qismlari
Kompyuter tizimining tuzilish turlari, kompyuter arxitekturasida va tashkil qilishda qo’llaniladigan standartlar va vositalar, kompyuterlarning tashkiliy qismlari
Kompyuter tizimining tuzilish turlari, kompyuter arxitekturasida va tashkil qilishda qo’llaniladigan standartlar va vositalar, kompyuterlarning tashkiliy qismlari
Dastlabki variantda 4 ta sektorli, har birida 8x8 prots/xotira bo’lgan sxemali mashina i/ch rejalangan. Har sektor alohida nazorat blokiga ega. Blok yuborgan komanda hamma sektorda bir vaqtda bajarilgan, bunda har bir prots.o’zining xotirasidan foydalangan.
Dastlabki variantda 4 ta sektorli, har birida 8x8 prots/xotira bo’lgan sxemali mashina i/ch rejalangan. Har sektor alohida nazorat blokiga ega. Blok yuborgan komanda hamma sektorda bir vaqtda bajarilgan, bunda har bir prots.o’zining xotirasidan foydalangan.
ILLIAC-IV Hozircha shunday tursin
Multiprotsessorlar
Multiprotsessorlar
Massiv-parallel protsessor elementlari o’zaro bog’langan, chunki ularning ishini bitta boshqarish bloki nazorat qiladi. Umumiy xotiraga ega bo’lgan parallel protsessorlar tizimi multiprotsessor deyiladi. Har bir protsessor bevosita xotiradan malumot ilishi bilan ular orasida nizo kelib chiqmasligi uchun dasturiy ta’minot bo’lishi kerak. Bunga turli yondashuvlar mavjud. Eng oddiysi bir necha protsessorlar va xotirani birlashtiruvchi shina
Bir shina va bir xotirali multiprotsessor
Bundan (a qismida) ko’rinib turibdiki, bir necha prots bitta shina orqali xotiraga murojaat qilishi bilan nizo kelib chiqadi. Bu muammoni yechish uchun turli modellar taklif qilingan. Ulardan biri (b) rasmda. Bunda har bir prots boshqalari kira olmaydigan alohida xotiraga ega. Unda ma’lumotlar va dasturlar joylashadi. Xotiraga murojaat qilinganda asosiy shina ishlatilmaydi va uning yuklanmasi kamayadi. Multiprots laning boshqa parallel prots lardan ustunligi alohida ajratilgan xotira bilan ishlash qulayligidadir.
Multikompyuterlar
64 dan kam bo’lgan protsessorlar ishtirokida multiprotsessor hosil qilish qiyinchilik tug’dirmaydigan ish. Ko’p sonli protsessorlardan multiprotsessor qurish ancha murakkabliklarni keltiradi. Asosiy qiyinchilik hamma protsessorlarni xotira bilan bog’lashda ko’zga tashlanadi. Bunday muammoni hal qilish uchun o’zaro bog’langan ko’p sonli kompyuterlardan foydalanish g’oyasi ishlab chiqildi. Buning yutug’i har bir kompyuter o’zining lokal xotirasiga ega ekanligidadir. Bunday tizimlar multikompyuterlar deb nomlandi.
Multikompyuter protsessorlari bir-biriga ma’lumot uzatadi (el.pochtaga o’xshash). Har bir kompyuterni hamma kompyuter bilan bo’lash shart emas, asosan 2D, 3D topologiyalari ishlatiladi. Uzatilgan ma’lumot tegishli adresga yetib borishi uchun bir necha kompyuterlardan o’tib borishi kerak. Shunday bo’lsa ham uzatish vaqti juda qisqa, bir necha millisekund. Zamonaviy multikompyuterlar 10 000 tadan ko’p protsessorlarga ega. Multiprotsessorlarni dasturlash oson, multikompyuterarni esa loyihalash osonligidan, gibrid sistemalarni yaratish g’oyasi paydo bo’ldi. Bunday kompyuterlar taqsimlangan xotira ko’rinishini bersa ham, haqiqatda konstruksiyalanmaydi va katta harajatlarni talab qilmaydi
Multikompyuter protsessorlari bir-biriga ma’lumot uzatadi (el.pochtaga o’xshash). Har bir kompyuterni hamma kompyuter bilan bo’lash shart emas, asosan 2D, 3D topologiyalari ishlatiladi. Uzatilgan ma’lumot tegishli adresga yetib borishi uchun bir necha kompyuterlardan o’tib borishi kerak. Shunday bo’lsa ham uzatish vaqti juda qisqa, bir necha millisekund. Zamonaviy multikompyuterlar 10 000 tadan ko’p protsessorlarga ega. Multiprotsessorlarni dasturlash oson, multikompyuterarni esa loyihalash osonligidan, gibrid sistemalarni yaratish g’oyasi paydo bo’ldi. Bunday kompyuterlar taqsimlangan xotira ko’rinishini bersa ham, haqiqatda konstruksiyalanmaydi va katta harajatlarni talab qilmaydi
Asosiy xotira
Xotira – dasturlar va ma’lumotlar saqlanadigan komyuterning texnik qurilmasidir. “Saqlovchi qurilma” terminini ishlatish to’g’ri bo’ladi. Xotirasiz komyuterlarni tasavvur qiish mumkin emas.
BIT
Xotiraning asosiy birligi bit deyiluvchi 1 yoki 0 ga teng ikkilik razryad. Bu xotiraning eng kichik birligi. Ba’zilarning fikricha kompyuterda binar arifmetikaning ishlatilishi sababi tezkor bo’lganligidir. Ikkilik axborotni saqlashda qandaydir fizik kattalikning turli qiymatlari farqiga asoslangan (0 yoki 1, bor yoki yo’q). Ikkilik tizim faqatgina ikkita qiymatga ega bo’lgani sababli axborotlarni kodlashning eng ishonchli tizimi deb olingan.
Ikkilik-o’nlik tizim (1944 soni misolida)
O’nlik 0001 1001 0100 0100
Ikkilik 0000 0111 1001 1000
(16 bit)
Ba’zi kompyuterlar ikkilik-o’nlik sanoq tizimini ishlatadi. Bitta o’nlik razryadni saqlash uchun 4 bit ishlatiladi. Bu 4 bit 10 ta turli qiymatlarni saqlash uchun 16 kombinatsiyaga ega bo’ladi. Bunda qolgan 6 ta kombinatsiya ishlatilmaydi. 1944 (10lik) soni tasvirlanishi:
