Kompyuter tarmoqlarining turlari. Ularning klassifikatsiyasi. Reja

Raqamli (diskret) signallar. Raqamli signallar ikki xil diskret almashinuvchi (bor-yo’q) signallardan iboratligi sababli u orqali ikkilik sanoq sistemasidagi madumotni tasvirlash mumkin. Bunda elektrik impulsning borligi - 1, yo’qligi - 0 bilan belgilanadi. Bunaqa ikkilik tarzda diskret signallarni uzatish 1880 yillarning o’rtalaridayoq Semyuel Morze tomonidan joriy qilingan edi. Unda madumot nuqta (.) va tire (-) lar ketma-ketligi shaklida tasvirlangan. Morze alifbosida, masalan, V xarfi “...-” kabi belgilangan. Telegraf simlari orqali bu xarfni uzatish uchun pauza bilan ajratilgan uchta qisqa va bitta cho’ziq signal ishlatilishi mumkin. Ammo bunday uzatish tezligi nihoyatda past.
Tarmoqlarning fizik darajasining belgilanishi bir qurilmadan boshqasiga axborot hajmining ya’ni bitlarni uzatishi bilan hisoblanadi. Axborotlarni uzatish uchun turli fizik tashuvchilardan foydalanish mumkin. Ularning xar biri odkazuvchanlik qobiliyatiga, tutib qolishi, narxi va o’rnatilishi hamda qodlanilishiga ko’ra o’z xususiyatiga ega.
Axborotlarni uzatish muhiti elektromagnit spektrdagi todqinlar asosida ishlaydi. Elektronlarning xarakati fazoda xatto vakuumda ham elektromagnit todqinlarni hosil qilib tarqatishi mumkin. Buni 1865 yilda Britaniya fizigi Jeyms Klerk Maksvell (James Clerk Maxwell) tomonidan kashf etgan. 1887 yilda nemis fizigi Genrix Gerts (Heinrich Hertz) shu bo’yicha birinchi tajribasini odkazib uni isbot qilgan. Bu todqinlarning asosiy ko’rsatkichlari chastota va todqin uzunligidan iborat. Todqin uzunligi deb ikki maksimumlar (yoki minimum) ketma-ketliklari oraligddagi holatiga aytiladi. Bu kattalik grekcha X (lyambda) bilan belgilanadi.
Vakuumda barcha elektromagnit to’lqinlar bir xil tezlikda va bir xil chastotada tarqatiladi. Bu tezlik yorug’lik tezligi deb aytiladi va c harfi bilan belgilanadi. Bu kattalik tahminan 3 x 10⁸ m/s ga teng. Vakuumda bu f, X va c kattaliklar quyidagi o’zaro fundamental aloqada bo’ladi:X f = c (1)
Chastota f sekundda to’lqin
tebranishining to’la takrorlanishi soni bo’lib, gerts (Gts) larda o’lchanadi: 1 kilogerts
(KGts)=1000 Gts, 1 Megagerts (MGts)=1000000 Gts, 1 Gigagerts (GGts)=1 000 000 000 Gts. Chastotalar farqi ko’lami qanchalik keng bo’lsa, ma’lumot uzatish shunchalik tez bo’ladi. Masalan, uyali telefon 800-900 MGts oraliqdagi chastotali (masalan, tarmoqdagi elektr), yuqori qismiga qisqa, ammo yuqori chastotali (masalan, kosmik nurlar) to’lqinlar mos keladi.
Quyidagi jadvalga e’tibor bering. (1.1-jadval)
Ma’lum chastota ko’lami FCC (Federal Communication Comission - Federal Kommunikatsiya Komissiyasi) orqali maxsus maqsadlar uchun ajratilgan. Bu turli qurilma standartlarini boshqarish uchun fizik muhit turlariga quyidagilar kiradi:
Simli aloqa muhiti kabellari:

• 
  Buralma juft kabel;
  
• 
  Koaksial kabel;
  

- Optik tolali kabel;
Simsiz aloqa: Mikrotodqin va yo’ldosh tizimlari.