Kompyuter tarmoqlari xavsizligini ta’minlash vositalari. Pan, lan, can, wan, man, gan taqrmoqlari va ularning qo’llanilishi

Internetning asosiy axborot resurslari:
1. TELNET tarmog'ining resurslariga masofadan kirish. Tarixiy jihatdan eng qadimiylaridan biri bu Telnet kompyuterni masofadan boshqarish xizmati. Ushbu xizmatning protokoli yordamida masofaviy kompyuterga ulanish orqali siz uning ishlashini boshqarishingiz mumkin. Bunday boshqaruv konsol yoki terminal deb ham ataladi. Telnet protokollari ko'pincha texnik ob'ektlarni masofadan boshqarish uchun ishlatiladi.
2. Elektron pochta:
- Elektron pochta (elektron pochta). Pochta serverlari mijozlardan xabarlarni qabul qiladi va ularni zanjir bo'ylab ushbu xabarlar to'plangan manzil pochta serverlariga yuboradi. Qabul qiluvchi va uning pochta serveri o'rtasida aloqa o'rnatilganda, qabul qilingan xabarlar avtomatik ravishda adresat kompyuteriga uzatiladi. Pochta xizmati ikkita protokolga asoslangan: SMTP va POP3. Birinchisi, kompyuterdan serverga yozishmalar yuborish uchun, ikkinchisi esa kiruvchi xabarlarni qabul qilish uchun ishlatiladi. Mijozlarning pochta dasturlari juda ko'p.
- Pochta ro'yxatlari. Bu ma'lum mavzular bo'yicha ma'lumotlarni to'playdigan va elektron pochta xabarlari shaklida obunachilarga yuboradigan maxsus mavzu serverlari. Pochta ro'yxatlari ma'lumotlarni muntazam ravishda etkazib berish masalalarini samarali echimini ta'minlaydi.
- Telekonferentsiya xizmati (Usenet). Telekonferentsiya xizmati elektron pochta orqali tarqatishga o'xshaydi, unda bitta xabar katta guruhga yuboriladi. Ushbu guruhlar yangiliklar guruhlari yoki yangiliklar guruhlari deb nomlanadi. Yangiliklar guruhi serveriga yuborilgan xabarlar, agar u mavjud bo'lmasa, u ulangan barcha serverlarga yuboriladi. Serverlarning har birida qabul qilingan xabar ma'lum vaqt davomida saqlanadi va hamma u bilan tanishishi mumkin. Dunyoda har kuni yangiliklar guruhlari uchun millionga yaqin postlar yaratiladi. Barcha telekonferentsiya tizimi tematik guruhlarga bo'lingan.
3. Butunjahon Internet tarmog'i (WWW).Butunjahon Internet xizmati (WWW). Bu bugungi kunda Internetdagi eng mashhur xizmatdir. Bu veb-serverlarda saqlanadigan bir-biriga bog'langan yuz millionlab elektron hujjatlardan iborat bo'lgan birlashgan axborot maydoni. Veb maydonini tashkil etuvchi alohida hujjatlar Web-sahifalar deb ataladi. Mavzuga oid veb-sahifalar guruhlari veb-saytlar deb ataladi. Bitta jismoniy veb-server ko'plab veb-saytlarni o'z ichiga olishi mumkin, ularning har biri odatda serverning qattiq diskida alohida katalogga ega. Veb-sahifalarni ko'rish dasturlari brauzerlar yoki brauzerlar deb nomlanadi. Brauzer muallif matnga qo'shgan buyruqlar asosida hujjatni ekranda aks ettiradi. Bunday buyruqlar teglar deb ataladi. Teglarni yozish qoidalari gipermatnni belgilash tili - HTML deb nomlangan maxsus belgilash tilining spetsifikatsiyasida mavjud. Gipermatnga grafik va multimedia hujjatlarini kiritish imkoniyati mavjud.
Veb-sahifalarning eng muhim xususiyati gipermatnli havolalardir. Har qanday matnni boshqa veb-hujjat bilan bog'lash mumkin, ya'ni ko'prikni o'rnatish. Yuz millionlab hujjatlar orasidagi gipermatnli aloqalar Butunjahon Internet tarmog'ining mantiqiy makonining asosi hisoblanadi. Dunyo miqyosidagi har qanday faylning manzili bir xil resurs qidiruvchisi - URL tomonidan belgilanadi. URL uch qismdan iborat:
Ushbu manbaga kiradigan xizmat protokoli ko'rsatmasi. WWW uchun dastur protokoli HTTP (http: // ...);
Ushbu manbani saqlaydigan serverning domen nomini ko'rsatish (http://www.abcde.com);
Ushbu kompyuterdagi faylga to'liq yo'lni belgilaydi (http://www.abcde.com/Files/New/abcdefg.zip).
URL manzilida veb-sahifalardagi gipermatnli havolalar bilan manba manzili bog'langan. Gipermurojaatni bosganingizda brauzer havolada ko'rsatilgan resursni topish va etkazib berish uchun so'rov yuboradi.