Kompyuter injineringi”fakulteti ki-11-20 guruhi Talabasining “Elektronika va sxemalar1” fanidan tayyorlagan

OM QONUNI
To’la zanjir uchun Om qonuni quyidagicha ifodalanadi: berk zanjirda tok qiymati elektr yurituvchi kuch qiymatiga tug’ri proportsional, ichki va tashqi qarshiliklarning yig’indisiga teskari proportsional bo’ladi:


^r0 ^{—tok manbaining ichki qarshiligi, R—zanjirning tashqi} qarshiligi, — tok manbaining ichki qarshiligida kuchlanishning tushishi,
— tok manbai¬ning qisqichlar orasidagi kuchlanishi, I— tok kuchi.
Agar rasmdagi sxema uzilgan bo’lsa, I=0 bo’ladi

Demak, uzilgan zanjirda tok man¬baining qisqichlar orasidagi kuch¬lanishi, uning EYUK ga teng bo’la¬di.

Agar tashqi qarshilikning uchlarini kalta sim bilan tutashtirsak, uning qarshiligi R=0 bo’ladi. Shuning uchun
bo’ladi.
Bunda:
Manbaning ichki qarshiligi kichik bo’lgani uchun zan¬jirda katta tok paydo bo’ladi. Bu tok qisqa tutashuv toki deyiladi. ,
Tok manbalarning quvvatini va foydali ish koeffitsiyentini orttirish uchun ularning ichki qarshiligini kamaytirish kerak.
ZANJIRKISMIUCHUNOMQONUNI:
Zanjir qismida tok kuchi kuchlanishga tug’ri proportsio¬nal va


qarshiligiga teskari proportsional:
Bunda: U—kuchlanish; R—qarshilik; I—tok kuchi. Kuchlani sh zanjir qismida butunlay sarf qilinadi. Shuning uchun bu kuchlanish ni zanjir qismidagi kuchlanishning tushishi deyiladi.
ISH,ENERGIYAVAQUVVAT
Iste’molchidagi zaryadlarni kuchirishda bajarilgan ish kuyidagicha topiladi
tenglamadan foydalanib:
ekanliginn topamiz. Bunda: — manbada issiqlikka aylanadigan energiya.
tashqi zanjirda sarf qilinadigan energiya.
Ishning bajarilish tezligi quvvat deyiladi.
Muvofiqli ulangan g’altaklarning uchlari unga nisbatan toklar bir xil tomonga o’tsa, birpolyar yoki bir ismli uchlar deyiladi (*).
Endi sinusoidal ta’sirlardan ikkita ketma- ket ulangan induktiv g’altaklarning rejimini ko’rib chiqamiz:

1. 
   muvofiq ( mos ) ula
   

U
.
^=İR1^+jωL1^{İ+jωMİ+İR}2^+jωL2^İ+

^{+jωMİ=İ[(R}1^+R2^)+jω(L1^+L2^{+ +2M)]=İ(R}e^+jωLe^{) L}e muv ^=L1^+L2^+2M

2. 
   qarama- qarshi ulash
   

.
^=İR1^+jωL1^{İ- jωMİ+İR}2^+jωL2<sup>İ-
- jωMİ=İ[(R</sup>1^+R2^)+jω(L1^+L2^{- 2M)]= =İ(R}e^+jωLe^{) L}eq- q ^{= L}1^+L2^{- 2M
L}e muv ^{- L}e q- q ^{= 4M (M- ni aniqlash uchun).}
Endi vektor- topografik diagrammalarni chizamiz. Muvofiq ulash uchun
Qarama –qarshi ulash uchun 10.2.Havo transformatоri. Vektor topografik diagrammasi
Transformatorning yuklamasi rezistiv- induktiv xarakterga ega bo’lsin.
.
^İ1^R1^+jωL1^İ1^+jωMİ2^=U1
^İ2^Ryu^+jXlyu^İ2^+İ2^R2^+jωL2^İ2^+
+jωMİ1⁼


10.3. Kompleks uzatish funksiyasi
Elektr zanjirining ayrim qismlarini to’rt qutblik bilan tasvirlash mumkin. TQ - bu elektr zanjiri (yoki uning qismi) ikkita kirish va ikkita chiqish uchlari bilan ifodalanadi.


1^,İ1 ^{- ta’sir}

2^,İ2 ^{–ta’sirga javob}

TQni o’z uzatish funksiyasi orqali tasvirlash mumkin. TQning kompleks uzatish funksiyasi bu TQdagi chiqish kompleks funksiyasining kirish kompleks funksiyasiga nisbatidir:

H(ω) - ACHX (amplituda- chastotaviy xarakteristika) ψ(ω) - FCHX(faza- chastotaviy xarakteristika)
^H(jω)u^{= U}2^(jω)/U1^{(jω) - kuchlanish bo’yicha kompleks uzatish} funksiyasi
^H(jω)i ^{= I}2^(jω)/I1^{(jω) - tok bo’yicha kompleks uzatish funksiyasi.} NOSINUSOIDAL DAVRIY TOK ZANJIRLARI
Agar chiziqli elektr zanjirida nosinusiodal tok yoki kuchlanishning manbalari mavjud bo’lsa, bu zanjir orqali nosinusoidal davriy toklar o’tadi.


11.1. Fur’e qatoriga yoyish

Har bir nosinusoidal davriy funksiyani Fur’e trigonometrik (garmonik) qatori bilan ifodalash mumkin:

1. 
   shaklda:
   

^f(t)=A0^+A1m^Sin(ωt+ψ1^{)+ +A}2m^Sin(2ωt+ψ2^)+A3m^Sin(3ωt+ψ3^)+
+…+Anm^Sin(nωt+ψn^)=
=A0^{+ A}km^Sin(kωt+ψk⁾
Shunday qilib, nosinusoidal tokni yoki kuchlanishni sinusoidal tok eki kuchlanish tashkil etuvchilari va o’zgarmas tashkil etuvchi yig’indisi bilan tasvirlash mumkin va qo’shish (jamlash) tamoyiliga asosan zanjirning rejimini simvolik usul yordami bilan hisoblash mumkin.

2. 
   Mavzu:Turli sxemalar va electron asboblarni tahliq qilish,sibtezlash.Ularni zamonaviy element baza asosida bosma platalarda yaratish ustidagi bilimlarni amalda tadbiq etish va loyihalar tayyorlash.
   

Reja:
1.Turli sxemalar ustida ishlash. 2.Bosma platalarda yaratish.
3.Loyihalar ustida ishlash.