Kompyuter ha’m informatsiyalardin’ qa’wipsizligin ta’minlew usillari

Kompyuter ha’m informatsiyalardin’ qa’wipsizligin ta’minlew usillari

Kompyuter virusinin’ payda boliw tariyxi

Insaniyat tariyxindag’i da’slepki kompyuterler virus-“Creeper” dep ataladi. Usi “sherviy” 1971-jil ARPANET-1969-jilda AQSH qorg’aw Agentligi ta’repinen izertlewdi rawajlandiriw boyinsha quralg’an valternetdin’ a’wladi esaplang’an tarmaqqa xizmet etiwshi kompaniya jumisshisi ta’repinen jazilg’an. Ja’nede 1989 jil Amerikaliq student Morris jazg’an virus bolip bir neshe min’ kompyuter, atap aytqanda AQSH qawipsizlik wa’zirliginin’ kompyuterleri kesellengen ha’m isten shiqqan. Aqibette, virus avtori 3 ay erkinen ayirildi, og’an 270 min’ dollor jariyma saling’an.

Kompyuter viruslarinin’ bo’liniwi

• Diskdin’ ju’kleniw sektori ha’m orinlanatug’in fayllardi buzatug’in ju’kleniw fayl viruslari;
• Diskdin’ ju’kleniw sektorlarin buzatug’in ju’kleniw viruslari;
• Orinlanatug’in fayllar-com, exe, sys, bat fayllarin buziwshi fayl viruslari;
• Stels(stealth)- ko’rinbes viruslar;
• Microsoft Word redaktori ja’rdeminde payda qilinatug’in fayllardi jaziwshi-makrobuyriq viruslari;

• Fayl viruslari orinlawshi fayllarg’a tu’rli usillar menen kiritiledi yaki fayl joldaslari ( kompanon viruslar) jaratadi yaki fayl sistemasin (link viruslari) quralatug’in qa’siyetlerinen paydalanadi.
• Ju’kleme viruslar o’zin disktin’ ju’kleme sektorina (boot-sektorina) yaki vinchestirdin’ sistemali ju’klewshi ( Master Boot Record) bolg’an sektorg’a jazadi. Ju’kleme viruslari sistema ju’klewinde basqara aliwshi programma kodi waziypasin orinlaydi.
• Makroviruslar axbaratti islewshi zamanago’y sistemanin’ makro programmalari ha’m fayllari , tiykarinan MicroSoft Word, MicroSoft Exсel ha’m basqa usi siyaqli g’alabaliq fayl hu’jjetlerin ha’m elektron kestelerin ziyanlaydi.
• Tarmots viruslari o’zin tarqatiwda kompyuter tarmaqlari ha’m elektron poshta protokollari ha’m komandalarinan paydalanadi. Ayrim gezleri tarmaq viruslari “Sherviy” tu’rindegi programma dep ju’ritiledi.Tarmaq viruslari internet qurtlarg’a (internet boyinsha tarqaladi ), IRC-sherviylerge ( chatlar Internet Relay Chat) bo’linedi