Компютер архитектураси

Тизим шинаси компьютернинг асосий интерфейс тизими саналиб, барча қурилмаларнинг ўзаро бирикиши ва алоқа боғлашини таъминлайди. Ушбу шина ахборотнинг учта йўналишда узатилишини таъминлайди. Жумладан: микропроцессор ва асосий хотира қурилмаси ўртасида;
микропроцессор ва ташқи қурилмаларнинг киритиш-чиқариш портлари ўртасида;
асосий хотира қурилмаси ва ташқи қурилмаларнинг киритиш-чиқариш портлари ўртасида.
Киритиш-чиқариш портлари – шахсий компьютернинг тизим интерфейсига қарашли жойлар бўлиб, микропроцессор айни шу нуқталар орқали бошқа
қурилмалар билан ахборот алмашинади. Микропроцессорда жами 65536 та портлар бўлиши мумкин. Ҳар бир порт, хотира уясининг манзилига мос
келувчи манзилга, яъни порт рақамига эга. Ушбу манзил (порт рақами) асосий хотира қурилмасининг бир бўлаги эмас, балки киритиш-чиқариш қурилмасининг ушбу портдан фойдаланувчи қисми саналади. Барча
қурилмаларнинг киритиш-чиқариш портлари шинага тегишли ажраткичлар (слотлар) орқали бевосита ёки махсус контроллерлар (адаптерлар) орқали уланади.
Асосий хотира қурилмаси ахборотни сақлаш ва компьютернинг бошқа блоклари билан алмашиниш учун мўлжалланган. Қаттиқ диск (Винчестер) – компьютерда ишлаш жараёнида қўлланиладиган маълумотларни доимий хотирада сақлаш учун хизмат қилади. Хусусан, қаттиқ дискда операцион тизим дастурлари, матн муҳаррирлари, кўп қўлланиладиган дастурлар мажмуаси, дастурлаш тиллари ва ҳоказолар сақланади.
Одатда, компьютерлар турига қараб, қаттиқ дисклар бир-биридан дискда маълумотларни қанчалик миқдорда кўп ёки кам ёзиш ҳажми, маълумотларни ўқиш ёки ёзиш тезлиги ва қаттиқ диск уланадиган интерфейс (назорат тури) билан фарқ қилади. Қаттиқ диск ҳажми компьютер ишлашида асосий омиллардан ҳисобланади. Қаттиқ диск ҳажми 80, 160, 200, 500 Гигобайт ва ундан юқори бўлади. Қаттиқ диск ҳажми қанча ката бўлса, шунча яхши. Қаттиқ дискнинг яна бир алоҳида параметри мавжуд, яъни дискдан маълумотларни қидириш учун кам вақт, узатиш тезлиги эса юқори бўлиши керак. Агар янги винчестер сотиб олиш зарурияти туғилса, уни танлаётганда интерфейс турини ҳам, яъни «винт»нинг материнская платага уланиш усулини ҳисобга олиш керак бўлади.