щ ш ш в .
> и ц 1н n inr insonga ta’ siri m urakkab va
Щ к Ы Ь г Ы з п aniqlanadi. Inson ranglam i idrok
a U t K a m fb rb u y u m xususiyati sifatida m avjuddir.
» m « b n nno inson organizmiga ta’sirini asosan
ir r rr-rr.hm ajratish murakin: uzun to 'Iqinlar bilan
WmebeHtmgan qizil, to "q sariq, sariq ranglar kishi
k a jo tiy jarayonini jadallashtirishga ta ’sir
ko'rsatadi. Shuning uchun bunday ranglar faol
ranglar qatoriga kiradi. Shu o ‘rínda bir raisol
keltiramiz. XX asrda yashab ijod qilgan
hindistonlik m ashhur musiqachi va tasavvuf
ilmining yirik namoyandasi Hazrat Inoyat Xon
yozadi: «Bir kuni men xonadonda joylashgan
klubga kirdim . K lub a ’zolaridan biri «Juda
achinarli tom oni shundaki, shu xonaga
joylashganimizdan buyon klub a’zolari orasida
yakdillik yo'qoldi», deb shikoyat qiladi. Hazrat
Inoyat Xon «Buning ajablanarli joyi yo‘q. Men
buni ko‘rib turibman», deydi. Klub a ’zosi «Sabab
л imada ekan?» deb so‘raydi. Hazrat Inoyat Xon
«Bu yerda xona devorlari qizil rangga bo‘yalgan,
bu rang sizlarda kurashish hissiyotini uyg'otishga
moyfflik ko'rsatadi», deb javob qiladi.
Qisqa to ‘Iqinlar bilan xarakterlänuvchi топу, ко %
bmafsharanglar kishi hayotiy jarayonini zaiflashtiradi.
Shuning uchun ular passiv ranglar deyiladi.
Ranglarning kishi organizmiga ta’sirini Leypsig
Psixologiya institutida o ‘rgangan olim Stefanesku
Gonanga tadqiqotlarida ham yuqorida aytilgan
fikrlar tasdiqlangan. Diq mijoziy ranglar ta’sirida
kishi tomir urishi ko'paygan va kuchaygani, yashil,
moviy, ko‘k va binafsha kabi sovuq mijoziy ranglar
ta ’sirida kishi tom ir urishi zaiflashgani va
kamaygani kuzatilgan.
Ranglarning nafaqat kishi mehnat jarayoniga
ta’siri boigan, balki ayrim kasalliklardan forig*
Doiishda ham undan foydalanilgan. Xalqimizda
jadim dan sariq rang sariq kasalga davo
dsoblangan. Shuning uchun bemorga sariq libos
kiydirilgan, xona sariq rangli buyumlar bilan
jihozlangan. Sariq rangning bunday tabobatlik
xususiyati Alisher Navoiy asarlarida ham o ‘z
ifodasini topgan.
Yaraqon da’fi sorig'jins qilur, turf a ko 'rung,
Kim bo 'lur tegsa yuzrng to 'mg ‘a bisyor sorig
Alisher Navoiyning «Sab’ai sayyor» dostonida
o‘z sevgilisi Diloromni yo‘qotib, telba holiga tushib
qolgan Bahrom shohni davolash maqsadida yettita
qasr qurilishi va ulaming har qaysisi Moniy tomonidan
ziynatlanishi ham bejiz emas. Qasrlardan biri qora,
ikkinchisi zamigor, uchinchisi sabza rang, to'rtinchisi
gulnoriy (la’I rang), beshinchisi moviy rang, oltinchisi
sandal hidli va yettinchisi oq rangda jilolanadi.
Bahromning orzusi juma kuni oq rangli qasrda
ushaladi.
Ruhiy kasallarni davolashda hozirgi zamon
tabobatida ham rang ta ’siridan foydalanilmoqda.
Buning uchun xonalar devorlari qizil, k o ‘k,
binafsharanglarga bo‘yalgan. Qizil xonalarga ruhan
qattiq siqilgan, ko‘k va binafsharangli xonalarga
asabi charchagan bemorlar joylashtirilganda,
ulardagi ijobiy o ‘zgarishlar ruhshunos olimlar
tomonidan kuzatilgan.
Xalq tafakkurida ranglar qadimdan ramziy
ifodalarga ega boigan. Jumladan, ko‘k rang moviy
osmonni bildirganligidan, moviy rangdagi gumbazlar
osmonga o‘xshatilgan. Shuningdek, xonadonni «yomon
ko‘z»dan asraydigan belgi sifatida ham imoratning kirish
darvozasida qo‘llaoilgaa. 0 ‘rta Osiyoda qizil rang
g‘alaba rangini ifodalagan. Javonmardlik ilmi, dasturi
va tasavvuf ilmi tavsifida yashil rang ko‘kat va suv
rangidagi hirqani oliy himmatlilar va ko'ngli hamisha
tirik odamlar kiyadilar, deyiladi. Shuning uchun ham
ranglar san’at asarlarida, me’morchilikda, naqqoshlikda,
libosda qoilanilganda uning ramziy ifodasiga e’tibor
berilgan. Ko‘p hollarda rangning ramziy ahamiyati
uning iiziologik va psixologik ta’siri bilan chambarchas
bogiangan boiadi.
Bir so‘z bilan aytganda, rang inson hayotida
muhim o ‘rin egallaydi. Basharti shunday ekan,
undan to‘g ‘ri va unumli foydalanish zarur.
Shuning uchun ham «Rangli kompozitsiya»
fanining dizayn mutaxassisligi uchun ahamiyati
katta. Chunki hajmlar kompozitsiyasini boyitish
nafaqat shakllar, qismlar, yuzalar mutanosibligi va
uyg‘unligini ta’minlash bilan, balki rang qoilash
bilan ham yechilgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |