Комплексные соединения

KOMPLEKS BIRIKMANING TUZILISHI

• K3 [Fe(CN)6]

• Ion – Kompleks
• tashkil etuvchi

• Ligand

• Koordinatsion son

• Ichki sfera

• Tashqi sfera

• [Cu(NH3)4]Cl2

• Ichki sfera

• Tashqi sfera

STEREOKIMYONING VUJUDGA KELISHI

• Iakob Vant-Goff
• (1852 — 1912)

• 1874 y.

• G.Kolbe

• «Organik birikmalar fazoda zamonaviy
• kimyoviy – tuzilish formulalarini optik aylanish qobiliyatli
• hamda kiyoviy konstruksiya bilan bilan qo’llash taklifi»

• «Fantastik safsata,
• Butunlay haqiqatdan yiroq, nimaga asoslanganidan qat’iy nazar umuman jiddiy tadqiqotchiga tushunarsiz
• bo’lgan»

KOMPLEKS BIRIKMALARNING TUZILISHI

• K3 [Fe(CN)6]

• [Cu(NH3)4]Cl2

• [Zn(NH3)4]Cl2

KOMPLEKS BIRIKMALARNING NOMENKLATURASI

• K3 [Fe(CN)6]
• Kaliy geksasianoferrat(III)
• [Cu(NH3)4]Cl2
• Tetraaminmis (II) xlorid

• +3

• +2

• Ligandlarning o’tish tartibi:
• 1. Anionli: H-, O2-, OH-, oddiy anionlar, ko’p atomli anionlar,
• organiklari alifbo tartibda
• 2. Neytral: NH3, H2O va b.
• 3. Kationli: N2H5+ va b.

• H2O – akva
• NH3 – amin
• Cl- – xloro-
• NO2- - nitro
• CN- - siano-
• SCN- - rodano-

• 1 – mono
• 2 – di
• 3 – tri
• 4 – tetra
• 5 – penta
• 6 – geksa

KOMPLEKS BIRIKMALARNING TARIXIY NOMLARI…

• Reyzning birinchi asosi [Pt(NH3)4](OH)2
• Chugayev tuzi [PtCl(NH3)5]Cl3
• Tseyze tuzi K[PtCl3C2H4]
• Purpuro tuzi [CoCl(NH3)5]Cl2
• Krots tuzi [Co(NO2)2(NH3)4]Cl
• Reyneke tuzi NH4[Cr(SCN)4(NH3)2]
• Magnus tuzi [Pt(NH3)4][PtCl4]

KOMPLEKS BIRIKMALARDA SISTEMATIK NOMENKLATURA…

• Natriy geksanitrokobaltat(III)
• Na3[Co(NO2)6]
• Diamminokumush (I) gidroksid
• [Ag(NH3)2]OH Tollens reaktivi
• Kaliy tetrayodomerkurat(II) K2[HgI4] Nessler reaktivi
• Ammoniy tetrarodanomerkurat(II) (NH4)2[Hg(SCN)4]

Verner Vernerni tasdiqladi…

• 1893-4 yy. Nazariyalar tasdiqlanmagan
• davr bo’lgan.
• Verner 20 yil tajribalarini to’xtatmagan.

• Birikmalar tarkibini bilish uchun
• Verner quyidagilarni qo’llagan:
• Kimyoviy usul
• Elektr o’tkazuvchanlikni o’lchash

• Kimyoviy usul

• AgNO3 qo’llanganda :
• 1 mol CrCl3. 6NH3 dan  3 mol Cl- cho’kadi
• [Cr(NH3)6]Cl3
• 1 mol CrCl3. 5NH3 dan  2 mol Cl- cho’kadi
• [Cr(NH3)5Cl]Cl2
• 1 mol CrCl3. 4NH3 dan  1 mol Cl- cho’kadi
• [Cr(NH3)4Cl2]Cl

Verner – Miolatti qatorlari 1893 yilda A.Verner A.Miolati bilan hamkorlikda kompleks birikmalar qatorida molyar elektr op’tkazuvchanlikni o’zgarish qonuniyatini yaratdi.. Metod elektrolitlarda ionlarning elektr tokini o’tkazishiga asoslangan edi.

• 1 [Pt(NH3)6]Cl4
• 2 [Pt(NH3)5Cl]Cl3
• 3 [Pt(NH3)4Cl2]Cl2
• 4 [Pt(NH3)3Cl3]Cl
• 5 [Pt(NH3)2Cl4]
• 6 K[Pt(NH3)Cl5]
• 7 K2[PtCl6]

• Birikmalarningmolyar elektr
• o’tkazuvchanligi diagrammasi

• , Ом-1.см2.моль-1