Kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi toshkent axborot texnologiyalari universiteti qarshi filiali

ТСР- сегмент тузилмаси 
 
12.6- расм. ТСР-сегмент тузилмаси. 
ТСР-сегменти(12.6-расм) маълумотлар майдони ва 1 нечта бош сарлавҳа майдонла-
ридан ташкил топган. Маълумотлар майдони фрагмент майдонини ушлаб, жараѐнлар ўр-
тасида узатилади. Олдин кўрсатилганидек, маълумот майдони ўлчами чегараланган катта-
ликдир MSS. Қачонки протокол катта файлни узатаѐтганида(мисол учун, тасвир, web-
варағ қисми) қоидага асосан маълумотни MSS ўлчамида фрагментларга бўлади ( фақат 
охирги фрагментни эмас, чунки одатда кичик ўлчовда бўлади). UDP протоколига ўхшаган, 
ТСР бош сарлавҳаси (расм 12.6) ўз ичига узатувчининг порти ва қабул қилувчини рақами-
ни олиб, бу белгиланган маълумотни мультиплексорлаш ва демультиплексорлаш жараѐни, 
ҳамда майдон назорат йиғиндисини ўз ичига олади. Бундан ташқари ТСР-сегмент ичига 
баъзи 1 майдонлар киради. 

32-разрядли майдон тартиб рақами ва тасдиқловчи рақамли-маълумотларни 
ишончли юбориш учун керак. 

---

126 

16-разрядли қабул дарчаси, маълумотлар оқимни бошқариш учун керак бўлиб, байт 
сонини ушлаган ҳолда, қабул қилувчи томони қабул қилиш имкониятига эга. 

4-разрядли майдон, , бунда бош сарловҳа узунлиги ТСР-бош сарловҳани 
узунлигини белгилайди, 32-разрядли сўздан ташкил топган. 
ТСР-бош сарлавҳаси ўзгарувчан бўлиб, одатда бош сарловҳа узунлиги 20 байтни ташкил 
этади. Мажбурсиз майдон параметри шундай ҳолатда ишлатиладики, қачон узатувчи ва 
қабул қилувчи томон ―келишилса‖ сегментнинг максимал ўлчовига, ѐки юқори тезликдаги 
тармоқ дарчасини масштаблайди. 

Байроқ майдони 6 битдан ташкил топган. Битни тасдиқланиши (АСК) шуни 
кўрсатадики, унинг қиймати квитанция ичида тўғри эканлигини. SYN ва FIN битлар 
улашни ўрнатилиши ва унинг тугатилишида фойдаланилади. Ўрнатувчи PSH шуни кўр-
сатадики, ушбу сегмент шартли равишда юқори сатҳда узатилиши кераклигини, қабул 
қи-лувчи томон зудлик билан қабул қилиши кераклигини. Охирги, URG бит шуни 
кўрсата-дики, сегментда маълумот борлигини ва у юқори сатҳда ―тезлик‖ усули билан 
жойлашган-лигини билдиради. ТСР-сегментининг бош сарлавҳасида майдоннинг тартиб 
рақами ва тасдиқловчи рақам энг асосий ҳисобланиб, бу – асосий хизмат функциясини 
бажариш роли бўлиб, маълумотни ишончли узатишда қўлланилади. ТСР протоколи маъ-
лумотларни тузилмаси ташкил топмаган, тартибли байтлар оқими деб кўради. ТСР- сег-
ментини тартиб рақамини белгиламайди, у ҳар 1 юборган байтни белгилайди. Бундан 
келиб чиққан ҳолда, сегментни тартиб рақами бу сегментнинг 1-байтининг тартиб 
рақами ҳисобланади. 
Энди кейинги мисолни кўриб чиқамиз. Ҳисоблаймизки, ―А‖ хост ТСР-уланиш 
орқали ―В‖ хостга маълумотлар оқимини юборишни ҳоҳлайди. ТСР протоколи узатиш 
томонида ҳар 1 байт оқимини ноаниқ рақамлайди. Мисол учун узатилаѐтган файл ўлчови 
500000 байт бўлса, MSS катталиги тенг 1000 байт ва оқимнинг 1-байти тартиб рақами 0 
бўлади. 12.7 расмда кўрсатилгандек ТСР маълумот оқимини 500 сегментга бўлади. 1- 
сегментга тартиб рақами ―0‖ белгилайди, 2- сегментни-1000 рақами, 3- сегмент-2000 
рақам ва .ҳ.к. Ҳар 1 ТСР сегментга майдоннинг тартиб рақами ва унга кетма-кетлик рақа-
ми киритилади. Энди тасдиқловчи рақамни кўриб чиқамиз. Эслаймиз, ТСР протоколи 
маълумотларни дуплекс узатилишни таъминлай олишини, яъни ягона ТСР уланиш, маъ-
лумотларни ―А‖ ва ―В‖ хостлар орасида 1 вақтни ўзида 2 томонга узата олишини. Ҳар 1 
сегмент ―В‖ хостдан чиқувчи, маълумот кетма-кетлик рақамини ушлаб(олиб), ―В‖ хостдан 
―А‖ хостга узатилаѐтган, маълумот тартиб рақамини ушлаб(олиб) узатилаѐтган ―В‖ хост-
дан ―А‖ хостга. Тасдиқловчи рақамни, хост ―А‖ ўзининг сегментига жойлаштиради, бу 
кейинги байтниинг тартибли рақами бўлиб, ―А‖ хостни кутаѐтган ―В‖ хостдан 
тасдиқловчи рақами ҳисобланади. 
12.7-расм. ТСР-сегментида маълумотлар файлини бўлиниши. 
Энди кейинги мисолни кўриб чиқамиз. Ҳисоблаймизки, ―А‖ хост ―В‖ хостдан 

---

127 
юборилган барча байтларни ―0‖ рақамидан 535 рақамигача қабул қилди, ва ―В‖ хостга 
юбо-риш учун сегментларни ташкиллаштиради. ―А‖ хост кутадики, кейинги байт ―В‖ хост 
то-монидан юборилган тартиб рақами 536 дан бошланади ва 536 рақамни майдон рақами 
эканлигини, ўзининг сегментига тасдиқлайди. 
Энди бошқа ҳолатни кўрамиз. Ҳисоблаймизки ―А‖ хост ―В‖ хостдан 2та сегментни 
қабул қилди, 1-сегмент тартиб рақами 0 дан 535 байтни, 2-сегмент байт рақами 900 дан 
1000 гача. Бу дегани, қандай қилиб бўлсаям 1 баҳона билан 536 дан 899 рақамли байт ―А‖ 
хостга қабул қилинмади. Бу ҳолатда ―А‖ хост келмаган байтни кутади ва ўзининг тасдиқ-
ловчи сегментига тартиб рақами 536 байтни киритади. Чунки ТСР қабул қилинган маълу-
мотлар ичидан 1-байт йўқлигини аниқлаши билан уни квитанциялайди, бу эса умумий 
квитанцияланишни қўллаб қуватлайди. 
Охирги мисол, ТСР протоколини ишлаши жуда зарур функция эканлигини билди-
ради. 3-сегмент(900-1000 байтни ушловчи) ―А‖ хостда олдин қабул қилган, 2-дан олдин 
(536 - 899 байтни) аниқроқ маълумотлар кетма-кетлигини бузганлиги. Савол туғилади: 
бундай ҳолда ТСР протоколи қандай сезиш (реакция) қилади бундай ҳатоликка?. Маълум 
бўлдики, протокол таснифини дастурчилар таклиф этиб, буни амалга оширувчи ТСР, бу 
масалани тўлиқ эркинлик билан ҳал этади. Бу ҳолатда 2 хил асосий ѐндашув бўлиб: қабул 
қилувчи томон зудлик билан сегментни тан олмаслиги, маълумотлар кетма-кетлигини 
бузганлиги учун қабул қилган сегментни сақлаб туради, қачонки керакли маълумотларни 
олмагунча. 1-ѐндашув дастурлашни соддалаштириб, бу вақтда 2- ѐндашув алоқа симидан 
фойдаланиш самарадорлигини оширади. 12.7- расмда 1-тартиб рақам билан ―0‖ турибди, 
аммо тажрибада ТСР протокол томони ўзи ихтиѐрий сонни танлайди. Бу шуни тушунти-
радики, тармоқда сегментни юриш эҳтимолини жуда камайтириш кераклигини, яъни ми-
нимизация ҳолатга келтириш, қайсики шакллаштирилган бошқа ТСР-уланиш, яъни бу 2 
хост орасида ТСР-уланишда қайси бирида хатолик борлигини, тушуниш мумкин. Белги-
лаш керакки, бор уланиш бор рақамни ушбу порт учун ҳам ишлатилиши мумкинлигини, 
ѐки олдингисига ҳам тегишлигини билдиради.