Kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi toshkent axborot texnologiyalari universiteti qarshi filiali

UDP сегментнинг йиғинди назорати
UDP йиғинди назорати UDP сарлавҳа ва UDP маълумотларни ўзида қамрайди. IP 
сарлавҳадаги йиғинди назорати фақат IP сарлавҳани қамрайди – у IP-пакетда мавжуд бўл-
ган маълумотларни қамрамайди. Ҳам UDP, ҳам TCP ўз сарлавҳаларида ҳам сарлавҳани, 
шунингдек маълумотларни қамрайдиган йиғинди назоратига эга. UDP учун йиғинди 
назорати мажбурий эмас, лекин TCP учун йиғинди назорати мажбурийдир. UDP йиғинди 
назорати IP сарлавҳа(ортиқча тўлдирилган 16-битли сўз), йиғинди назоратига ўхшаш 
холда ҳисобланади, лекин фарқланиши мавжуд. UDP датаграмма тоқ сонли байтларга эга 
бўлиши мумкин, йиғинди назоратини ҳисоблашда эса 16-битли сўзлар қўшиш керак 
бўлади. Бу холда, датаграмма охирига, агар йиғинди назоратини ҳисоблашга керак бўлса, 
тўл-дирувчи нолли байтлар қўшилади(тўлдирувчи байтлар узатилмайди). Фақат йиғинди 
назоратини ҳисоблаш учун UDP ва TCP да 12-байтли псевдосарлавҳалар мавжуддир (UDP 

---

122 
датаграммаларда ва TCP сегментларида). Псевдосарлавҳаларда IP сарлавҳаларнинг айрим 
майдонлари бор. Бунинг барчаси маълумотлар мўлжалланган пунктга етиб боришини(IP 
мазкур қурилмага мўлжалланмаган датаграммани қабул қилмайди, ва бошқа юқори сатхга 
мўлжалланган UDP датаграммани узата олмайди) 2 марта текшириш учун қилинган. 
Агар UDP датаграмманинг узунлиги тоқ бўлса, йиғинди назоратини ҳисоблаш учун 
қўшимча байт талаб қилинади. Агар ҳисобланган йиғинди назорати 0 тенг бўлса, у бирлик 
битлар (65535) сифатида сақланади, бу қийматлар арифметикадаги разрядлар бўйича қў-
шишга(бирни қўшиш - ones-complement) эквивалентдир. Агар узатилган йиғинди назорати 
0 тенг бўлса, бу жўнатувчи йиғинди назоратини ҳисобламаганлигини билдиради. Агар 
жўнатувчи йиғинди назоратини ҳисоблаган бўлса ҳам, лекин қабул қилувчи хатолик мав-
жудлигини аниқласа, UDP датаграмма йўқ қилинади, хатолик хақидаги хабар генерация-
ланмайди (агар IP сатх IP сарлавҳа йиғинди назоратида хатоликни аниқласа, худди шунда 
нарса бўлади). UDP нинг йиғинди назорати жўнатувчи томонидан ҳисобланади ва қабул 
қилувчи томонидан текширилади. Бу жўнатувчи ва қабул қилувчи орасидаги йўлда UDP 
сарлавҳаси ѐки маълумотларда бўладиган ҳар қандай ўзгаришларни аниқлаш имконини 
беради. 
UDP учун йиғинди назорати – мажбурий параметр эмаслигига қарамасдан, у 
ҳам-ма вақт ҳисобланиши керак. 1980- йиллар охирида компьютер ишлаб 
чиқарувчиларининг айримлари, UDP фойдаланадиган, тармоқ файлли тизими (NFS - 
Network File System) ишлаш тезлигини ошириш учун, сукунат бўйича UDP йиғинди 
назорати ҳисобланишини узиб қўйишди. Бу 1 локал тармоқда бўлиши мумкин, унда 
канал сатхида фреймлар учун ортиқчали циклик код ҳисобланади, датаграмма 
маршрутизаторлар орқали ўтаѐтганда, унинг ѐрдамида фреймнинг бузилишини ангиқлаш 
мумкин. Дастурий ѐки аппаратли таъ-минотда хатоликлари бўлган маршрутизатор 
мавжуддир ва улар ўзлари маршрутлай-диган датаграммалардаги битларни ўзгартиради. 
Бу хатоликлар, агар йиғинди назорати ўчирилган бўлса, UDP датаграммаларда 
аниқланиши мумкин эмас. Шунингдек қуйида-гини белгилаш мумкин, канал сатхининг 
айрим протоколлари (масалан, SLIP) каналдаги маълумотлар учун йиғинди назоратини 
ҳисоблаш бирон 1 шаклига эга эмас. Host Requirements RFC қурилмаларига талаблар, 
UDP йиғинди назоратини ҳисоблаш сукунат бўйича ҳисобланишига киритилиш талаб 
қилингади. Шунингдек улар, агар йиғинди на-зорати жўнатувчи томонидан 
ҳисобланса(қабул қилинган йиғинди назорати нол бўлма-ган холда), қабул қилинган 
йиғинди назорати албатта текширишини талаб қилишади. Айрим реализациялар буни 
инкор этишади ва қабул қилинган йиғинди назоратини фақат чиқиш йиғинди назорати 
ҳисобланишига опция киритилган тақдирдагина текширишади.