|
Маълумотларни ишончли узатишни асосий қоидалари
Компъютер тармоқларида маълумотларни ишончли узатиш муаммоси энг марказий
муаммо бўлиб, бу нафақат транспорт сатҳида балки тармоқ ва амалий сатҳларда ҳам куза-
тилади. 12.4 –расмда маълумотларни ишончли узатиш схемаси кўрсатилган.
123
12.4 расм. Маълумотларни ишончли узатиш: а-хизмат модели; б- хизмат моделини
амалга оширилиши.
Маълумотларни ишончли узатиш хизмати каналга хизмат қилиб, унда хабарларни
ишончли узатилиши, коммуникация моделининг юқори сатҳида амалга оширилади.
Ишончли узатилишда битларни бузилиши рўй бермайди, яъни уларни қиймати 0 дан 1 га
ѐки тескариси; бундан ташқари маълумот шундай қабул қилинадики, қандай кетма-
кетликда юборилганидек. Ана шундай модель ТСР протоколига хизмат кўрсатишда ишла-
тилади. Транспорт сатҳ протоколида маълумотларни ишончли юборишда асосий муаммо
шундан иборатки, пастки сатҳ протоколи маълумотларни ишончлигини узатишда таъмин-
лай олмаслигидир. ТСР протоколи учун бундай хусусият характерликдир, чунки IP тар-
моқ сатҳ протоколида ишончсиз хизмат узатишдан фойдаланади. Шунга қарамасдан бун-
дай муаммо фақатгина транспорт учун эмас балки тармоқ, ҳаттоки канал сатҳида ҳам уч-
райди: улар тармоқ маълумот узатиш хизматини ишлатиб, алоҳида алоқа симидан
фойдаланади, шунинг учун бу ҳолат ишончсизликни келтириб чиқаради. Бу маърузада биз
маълумотлар узатишни манбадан то қабул этилишни фақат 1 йўналишда ѐки ярим дуплекс
кўринишда чегараланамиз. Шунга қарамасдан 1 йўналишда узатилиши билан пакетлар-
нинг ҳаракати 2 йўналишда бўлади, яъни 12.4-расмда кўрсатилгандек. Қабул этувчи ва
узатувчи томонлар фақат маълумотлар билан алмашинувидан ташқари ҳар хил бошқариш
маълумотларидан ҳам фойдаланади.
ТСР- уланиш
ТСР протоколида маълумотларни узатишда жуда кўп усуллардан фойдаланилади,
асосий мақсад маълумотларни ишончли етказишни таъминлаш бўлиб: хатони аниқлаш,
пакетларни қайта юбориш, умумий квитанция, таймер ва майдон тартиб рақамини пакет
бош сарловҳасида ва квитанциялаш. ТСР протоколининг тавсифи RFC793, RFC1122,
RFC1323,RFC2018 ва RFC2581 ҳужжатларида кўрсатилган. Айтиладики, ТСР протоколи
узатишни амалга оширишда мантиқий уланиш ўрнатилади, маълумотлар алмашинувидан
аввал 2 жараѐн 1-1 билан ―қўл сиқиш‖- процедурасини, келишув асосида бир-бирига
махсус сегментларни, маълумотлар алмашинув параметрларини аниқлаш учун юборади.
124
ТСР уланиш процедурасининг ўрнатилиши 1 қисм ўзгарувчан ҳолатни инициализация
этишдан иборат бўлиб, бу ТСР-уланиши билан боғлиқ. Том маънода ТСР-уланиш бу ―ула-
ниш‖ бўлмай, бу термин асосан коммутация тармоғида ишлатилади. Бу виртуал канал ҳи-
собланмайди, чунки бу ҳолатни 2 томондан кузатилиб турилади. Чунки ТСР протоколи
одатда охирги тизимда амалга оширилади ва оралиқ тармоқ ускунасида ҳам бажарилмай-
ди(маршрутизатор ва кўприклар), ТСР-уланиш охирги ҳолатни кузатмайди. Бундан таш-
қари, маршрутизатор ТСР уланишни ―билмайди‖: бу ишларни датаграмм сатҳида амалга
оширилади.
ТСР-уланиш маълумотларни дуплекс узатишни таъминлайди. Агар 2 хостда А ва В
жараѐн бажарилаѐтган бўлса, бунда маълумотлар 1 вақтда А жарѐндан В жарѐнга, ва В
жарѐндан А жараѐнга узатилади. ТСР-уланиш нуқта-нуқта уланиш ҳам дейилади, яъни
ягона қабул қилувчи билан ягона узатувчи ўртасидаги уланиш назарда тутилади. ТСР-
уланиш жараѐнини кўриб чиқамиз. Ҳисоблаймизки, бирор 1 хостда жараѐн амалга оши-
рилмоқда, ва бу жараѐн бошқа хост билан уланишни ҳоҳламоқда. Бошида мижоз жараѐни
ўз хостидаги транспорт сатҳига маълум қиладики, мени сервер жараѐнига улагин. Шундан
сўнг мижоз транспорт сатҳи ТСР-уланишни сервернинг транспорт сатҳи билан ташкил
этишни бошлайди. Бошида мижоз серверга махсус ТСР–сегментини юборади, сервер ми-
жозга бошқа махсус сегмент билан жавоб беради ва охирда мижоз серверга 3-махсус сег-
ментни юборади. 1- иккита сегмент ҳеч қандай маълумотни амалий сатҳида ушламайди, 3-
сегмент эса бу маълумотни ушлаши мумкин. Чунки сегментлар алмашинуви, уланиш жа-
раѐнининг ўрнатилиши ҳисобланади ва охирги қисми ―3 маротаба қўл сиқиш‖ дейилади.
ТСР-уланиш ўрнатилгандан сўнг, амалий жараѐн маълумотлар алмашинувини бошлайди.
Мижоздан маълумотларни серверга узатилиши қуйидагича бўлади: мижоз ўзининг маълу-
мотлар оқимини сокетга юборади(сокет-дастурлаш интерфейси бўлиб, жараѐнлар ўртаси-
да маълумотлар алмашинувини таъминлайди). Сокет орқали маълумотлар ТСР-протоко-
лига тушиб, мижоз томонга юборилишини таъминлайди. 12.5-расмда кўрсатилгандек,
ТСР бу маълумотларни жўнатувчи буферга – буферлардан 1ига, яъни ―3 маротаба қўл си-
қишни‖ни ташкил этишга йўллайди. Вақти-вақти билан ТСР узатувчи буфердан маълу-
мотларни олиб туради. Белгиланган таснифга асосан, ТСР протоколи олинган ―маълу-
мотларни сегмент кўринишда ҳоҳлаган керакли ўзига ўнг вақтда‖ узатиш шарт.
Максимал маълумот ҳажми, яъни буфердан олинган ва уни сегментга жойлаштири-лиши,
чегараланган бўлиб буни максимал сегмент ўлчови дейилади(Maximum Segment Size,
MSS). Сегментни максимал маълумот ўлчови ТСР протоколини амалга оширишдан
(операцион тизим аниқлайди) ва қайта конфигурациялаш: кўп ҳолларда 1500, 536, ва 512
байт (сегмент маълумот ўлчови тез-тез ўрнатилиб туради, IP фрагментлаш бўлмаслигидан
қочиш учун) қийматлари ишлатилади. Алоҳида эътибор билан қаралса, максимал ўлчов
маълумот иловасига тегишли бўлиб бу сегмент ичида жойлашган, бу сегментга тегишли
бўлмай бош сарлавҳа билан бирга бўлади.
ТСР протоколи ҳар 1 маълумот фрагментига бош сарлавҳа қўшади ва ТСР- сегмен-
тини яратади. Сегмент тармоқ сатҳида узатилади ва қаерда IP-датаграмма тузилса(Дата-
грамм- маълумот блоки, протоколга асосан узатилувчи, олдиндан белгиланмаган уланиш-
да ва виртуал канални ташкил этилишини билдиради) Датаграмм тармоқ орқали юбори-
либ қабул қилувчи томонидан қабул қилинади. Агар сегмент транспорт сатҳида бўлса,
ТСР протоколи ушбу сегментни қабул қилувчи буферга жойлаштиради(12.5 расмда кўр-
сатилган). Сўнг илова буфердан маълумотлар оқимини санайди. Қабул қилувчи ва узатув-
125
чи буферлар 2 томондан уланади. Демак, ТСР-уланиш бу буфер ва ўзгарувчан узатувчи ва
қабул қилувчи томонлари, ва шу билан бирга томонлар орасидаги сокет уланишдан тузил-
ган. Бу ҳолда улаш учун ҳеч қандай буфер ѐки ўзгарувчан оралиқ тармоқ ускуналари (мар-
шрутизатор, кўприк ва такрорланувчи) ишлатилмайди.
12.5-расм.
ТСР-протоколини узатиш ва қабул қилиш буфери.
Do'stlaringiz bilan baham: |
