Kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidago toshkent axborot texnologiyalari universiteti

Laboratoriya ishining amaliy qismini bajarish 
Biz 4-sonli laboratoriya ishi oxirida tayyorlangan tarmoq bilan 
loyihani ochamiz. Unga yana 3 ta kompyuter qo‘shing va kommutatorda 
VLANni sozlashni davom ettiring. Ammo bundan oldin siz pastki 
tarmoqni bir nechta segmentlarga bo‘lishingiz kerak. Admin 
Kompyuterni standart VLAN, ya’ni VLAN 1 da qoldiramiz. 3 ta chap 
kompyuter VLAN 2 ga, 3 ta o‘ng kompyuter VLAN 3 ga biriktiriladi. 
Shunday qilib, biz tarmog‘imizdagi boshqa kompyuterlarga kommutator 
va yo‘riqnoma sozlamalarini o‘zgartirishga ruxsat bermaymiz, bu esa 
qurilgan tarmoqning xavfsizlik darajasini oshiradi. 

---

50 
5.2- Rasm. – Tarmoqning pastki tarmoqlarga vizual bo‘linishi. 
Kompyuterlarda IP manzillarini (pastki tarmoq qiymatlarini) 
o‘zgartirgandan so‘ng, biz "ping" buyrug‘i bilan turli tarmoq segmentlari 
orasidagi ulanishlarni tekshiramiz. Boshlash uchun biz PC3 - PC5 dan 
ping tinglaymiz, quyidagi skrinshotda ko‘rib turganingizdek, ping 
muvaffaqiyatli bo‘ldi. Keyinchalik, biz boshqa tarmoq segmentida 
joylashgan kompyuterga ping qo‘yishga harakat qilamiz, biz PC3 - PC2 
dan ping yuboramiz, skrinshotda ko‘rib turganingizdek, ping yo‘q. 

---

51 
5.3- Rasm. – «ping» orqali tekshirib ko‘rish 
"Ping" buyrug‘i bilan tekshirish oxirida biz turli xil ichki tarmoqlar 
yoki turli jismoniy jihozlarga ulangan kompyuterlarning o‘zaro ta’sirini 
ta’minlash uchun kommutatorda VLAN pastki tarmoqlarini sozlashni 
davom ettiramiz. Buni amalga oshirish uchun Administrator kompyuter 
bilan almashtirish sozlamalariga o‘ting va ikkita yangi VLAN yarating. 
C:\>telnet 192.168.1.200 
Trying 192.168.1.200 ...Open KompSetiSwitch 
Configuration 
User Access Verification 
Username: admin 
Password:
KompSetiS#conf t 
KompSetiS(config)#vlan 2 
//
VLAN 2 ni sozlash 
KompSetiS(config-vlan)#name VLAN2 
// VLAN 2 ni nomlash 
KompSetiS(config-vlan)#exit 
// VLAN 2 konfiguratsiyasidan chiqish 
KompSetiS(config)#vlan 3 
KompSetiS(config-vlan)#name VLAN3 
KompSetiS(config-vlan)#exit 

---

52 
Keyinchalik, terminal uskunasi ulangan portlar yangi VLAN-larga 
tayinlanadi: 

1-port bo‘yicha Vlan 1da qoladi 

2, 3, 4 portlar Vlan 2 ga tayinlangan 
6, 7, 8 portlar Vlan 3 ga tayinlangan 
Buning uchun biz yozamiz: 
KompSetiS(config)#int fa0/2 
KompSetiS(config-if)#switchport mode access 
//
Portni access rejimiga o‘zgartiring 
KompSetiS(config-if)#switchport access vlan 2 
KompSetiS(config-if)#exit 
Keyinchalik, turli VLAN-lar o‘rtasida ma’lumot almashish uchun 
yo‘riqnoma ulangan portni sozlaymiz, buning uchun biz quyidagilarni 
kiritamiz: 
KompSetiS(config)# int gig0/1 
KompSetiS(config-if)#switchport mode trunk 
KompSetiS(config-if)#switchport trunk allowed vlan 1,2,3 
//
Biz Vlanov 1,2,3 dan paketlarni uzatishga ruxsat beramiz
KompSetiS(config-if)#exit 
5.4- Rasm. – VLAN 2, 3 ni sozlash 
Keyinchalik, marshrutizatordagi inkapsulyatsiya sozlamalariga 
o‘tamiz, bu turli xil tarmoq segmentlari (turli VLAN) bir port orqali 
bog‘lanishi uchun kerak. 

---

53 
KompSetiR(config)#int gig0/0.2 
KompSetiR(config-subif)#encapsulation dot1Q 2 
//
Inkapsulyatsiya dot1Q (qisqartirilgan versiya IEEE 802.1q) 
KompSetiR(config-subif)#ip address 192.168.2.1 255.255.255.0 
KompSetiR(config-subif)#no shutdown
KompSetiR(config-subif)#exit 
KompSetiR(config)#int gig0/0.3 
KompSetiR(config-subif)#encapsulation dot1Q 3 
KompSetiR(config-subif)#ip address 192.168.3.1 255.255.255.0 
KompSetiR(config-subif)#no shutdown
KompSetiR(config-subif)#exit
Routerning asosiy porti boshqaruvchi shaxsiy kompyuter 
joylashgan VLAN 1 quyi tarmog‘i uchun sozlanganligi sababli, u uchun 
virtual port yaratishga hojat yo‘q. Bundan tashqari, VLAN 1 uchun 
inkapsulyatsiya qilmasdan, biz kalit sozlamalariga kirishni chekladik. 
Turli pastki tarmoqlar o‘rtasida ping tekshirilmoqda. 
.5- Rasm. - Konfiguratsiya qilingan VLAN tarmoqosti tekshirilmoqda. 
№5 laboratoriya oxirida bizda 1 ta kommutator, 1 marshrutizator 
va 7 ta kompyuterni o‘z ichiga olgan tarmoq mavjud bo‘lib, ular 3 ta 
segmentga bo‘lingan, quyidagi IP manzillar, nomlar va VLANlar 
mavjud: 

---

54 
№ 
Nomlanishi 
IP manzil 
VLAN 1 
1 
Switch (KompSetiS) 
192.168.1.200 
1 
1 
Router (KompSetiR) 
192.168.1.210 
1 
1 
Admin PC 
192.168.1.2 
1 
2 
PC0 
192.168.2.2 
2 
3 
PC1 
192.168.2.3 
2 
4 
PC2 
192.168.2.4 
2 
5 
PC3 
192.168.3.2 
3 
6 
PC4 
192.168.3.3 
3 
7 
PC5 
192.168.3.4 
3 
Switch (KompSetiS): Username: admin; Password: 15 
Router (KompSetiR): Username: admin; Password: 15