Kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidago toshkent axborot texnologiyalari universiteti

VLAN ni belgilash 
Buning uchun quyidagi yechimlar mavjud: 

port orqali (inglizcha port-based, 802.1Q): bitta VLAN o‘tish portiga 
qo‘lda tayinlangan. Agar bir nechta VLAN bitta portga mos kelishi 
kerak 
bo‘lsa 
(masalan, 
VLAN 
ulanishi 
bir 
nechta 
tarmoq 
kommutatorlari orqali o‘tsa), u holda bu port trankning tarmog‘i bo‘lishi 
kerak. Faqat bitta VLAN hech qanday VLAN-ga tayinlanmagan barcha 
kadrlarni qabul qilishi mumkin (3Com, Planet, D-Link, Zyxel, HP 
terminologiyasida - tegsiz, Cisco, Juniper, Eltex terminologiyasida - 
mahalliy VLAN). Tarmoq kommutatori ushbu VLANni teglari 
bo‘lmagan barcha qabul qilingan kadrlarga teglaydi. Portga asoslangan 
VLANlarda ba’zi cheklovlar mavjud. 

MAC-ga asoslangan: VLAN ish stantsiyasining MAC manziliga 
asoslanadi. Bunday holda, tarmoq kommutatorida barcha qurilmalarning 
MAC manzillari jadvali va ular tegishli bo‘lgan VLANlar mavjud. 

Protokolga asoslangan(Protocol-based): VLAN a’zoligini aniqlash 
uchun 
freym-kapsullangan 
paket 
sarlavhasidagi 
3-4-qatlam 
ma’lumotlaridan foydalaniladi. Masalan, IP-mashinalarni birinchi 
VLANga, AppleTalk mashinalarini esa ikkinchisiga tarjima qilish 
mumkin. Ushbu usulning asosiy kamchiligi shundaki, u qatlam 
mustaqilligini buzadi, shuning uchun, masalan, IPv4 dan IPv6 ga o‘tish 
tarmoqning uzilishiga olib keladi. 

autentifikatsiyaga asoslangan: qurilmalar 802.1X protokolidan 
foydalanganda foydalanuvchi yoki qurilma autentifikatsiya maʼlumotlari 
asosida avtomatik ravishda VLAN-ga koʻchirilishi mumkin. 
Laboratoriya ishida biz VLAN protokoli a’zoligidan foydalanamiz. 
Cisco qurilmalarida VTP (VLAN Trunking Protocol) boshqaruvni 
soddalashtirish uchun VLAN domenlarini taqdim etadi. VTP 
shuningdek, VLAN trafigini faqat maqsadli VLAN portlari (VTP kesish 
funksiyasi) bo‘lgan kommutatorlarga yo‘naltirib, trafikni kesishni 

---

48 
amalga oshiradi. Cisco kommutatorlari asosan ma’lumotlarning o‘zaro 
ishlashini ta’minlash uchun eski mulkiy ISL (Inter-Switch Link) o‘rniga 
802.1Q Trunk protokolidan foydalanadi. 

Odatiy bo‘lib, har bir kommutator portida VLAN1 yoki boshqaruv 
VLAN mavjud. Boshqaruv tarmog‘ini o‘chirib bo‘lmaydi, lekin 
qo‘shimcha VLAN-larni yaratish va ushbu muqobil VLAN-larga 
qo‘shimcha portlarni belgilash mumkin. 

Native VLAN - har bir port uchun sozlama bo‘lib, barcha 
teglanmagan paketlar qabul qiladigan VLAN raqamini belgilaydi. 
Cisco port terminologiyasidan tekshirish: kirish porti — access port bir 
xil VLAN ga tegishli bo‘lgan va belgilanmagan trafikni uzatuvchi port. 
Cisco spetsifikatsiyasiga ko‘ra, kirish porti faqat bitta VLANga tegishli 
bo‘lishi mumkin, sukut bo‘yicha u birinchi (belgilanmagan) VLAN 
hisoblanadi. Kirish porti orqali o‘tadigan har qanday kadr ushbu VLAN-
ga tegishli access port bilan belgilanadi. 
trunk port — bir yoki bir nechta VLANning teglangan trafigini 
uzatuvchi port. Bu port, aksincha, tegni o‘zgartirmaydi, faqat shu 
portda ruxsat etilgan teglar bilan ramkalarni o‘tkazadi.
Port orqali bir nechta VLAN trafigini o‘tkazish uchun port magistral 
rejimiga o‘rnatiladi. Interfeys rejimlari (standart rejim kommutator 
modeliga bog‘liq): 
auto —
Port avtomatik rejimda va faqat boshqa uchidagi port 
yoqilgan yoki kerakli rejimda bo‘lsa, magistral holatiga o‘tadi. Ya’ni, 
agar ikkala uchidagi portlar "avtomatik" rejimda bo‘lsa, u holda 
magistral qo‘llanilmaydi.
trunk — Port har doim trunk holatda bo‘ladi, hatto boshqa 
uchidagi port bu rejimni qo‘llab-quvvatlamasa ham. 
nonegotiate — Port trunk rejimga o‘tishga tayyor, lekin boshqa 
uchidagi portga DTP freymlarini yubormayapti. Ushbu rejim cisco 
bo‘lmagan boshqa qurilmalar bilan ziddiyatlarni oldini olish uchun 
ishlatiladi. Bunday holda, boshqa uchidagi kommutator trunkdan 
foydalanish uchun qo‘lda sozlanishi kerak. 
Odatiy bo‘lib, barcha VLANlarga trunkda ruxsat beriladi. 
Ma’lumotlar magistraldagi mos keladigan VLAN orqali uzatilishi uchun 
hech bo‘lmaganda VLAN faol bo‘lishi kerak. VLAN kommutatorda 

---

49 
yaratilganda faollashadi va u yuqoriga/yuqoriga holatida kamida bitta 
portga ega. 
5.1- Rasm. – Tarmoqni segmentlarga bo‘lish. 
Laboratoriya ishida VLANlardan foydalanishning asosiy mohiyati, 
ya’ni bitta fizik kommutator yordamida tarmoq segmentlarini izolyatsiya 
qilish qobiliyati aniq ko‘rsatiladi. Bunday holda, funktsional jihatdan 
hamma narsa butunlay o‘xshash ko‘rinadi. 
VLAN texnologiyasi bir nechta LAN tarmoqlarining funktsional 
ekvivalentini ularni jismoniy amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan 
kommutatorlar va kabellar to‘plamidan foydalanmasdan tashkil qilish 
imkonini 
beradi. 
Jismoniy 
tarmoq 
uskunalari 
virtual 
bilan 
almashtirilmoqda. Virtual LAN atamasi shundan kelib chiqadi.