Kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti


o’rganib tahlil qilish  Uslubiy ko’rsatmalar



Download 3,15 Mb.
Pdf ko'rish
bet63/66
Sana03.07.2022
Hajmi3,15 Mb.
#738308
1   ...   58   59   60   61   62   63   64   65   66
Bog'liq
Лойихавий бошкарув

 
o’rganib tahlil qilish 
Uslubiy ko’rsatmalar:
Tabiat va ijtimoiy hayot xodisalarini o‘rganish 
analiz ya’ni taxlilsiz mumkin emas. "Analiz" atamasi grekcha so‘zdan olingan 
bo‘lib, uning tarjimasi "bo‘laman", "qismlarga ajrataman" ma’nosini anglatadi. 
Demak, u yoki bu xodisani urganish uchun uni yagona bir tizim sifatida aloxida
bulaklarga bulish analiz ya’ni taxlilning mazmunini anglatar ekan. Bunday 
kismlarga bulish esa, urganilayotgan vokea-xodisalarning moxiyatini tushunishda, 
uning ichki boglikliklarini urganishda kul keladi. Masalan, korxonada ishlab 
chikarilgan maxsulotning ishlab chikarish tannarxini tushunish uchun uning 
kanday elementlardan tashkil topganligini va ularning uzgarishi kanday omillarga 
boglik ekanligini bilish talab kilinadi. Tannarx kanchalik maydalashtirilgan xolda 
urganilsa, boshkaruv uchun shunchalik kup imkoniyat paydo buladi. Shu bilan bir 
katorda shuni xam aytish darkorki, analiz kupincha sintez bilan birgalikda 
ishlatiladi. Sintez yordamida bir butunning aloxida bulaklari urtasidagi bogliklik 
va ularning uzaro ta’sirini aniklash mumkin. Shunday kilib, analiz va sintez 
zamonaviy dialektikani xosil kiladi. Analiz esa keng ma’noda atrofimizdagi vokea-
xodisalarni ularni bulaklarga bulish va ularning uzaro alokalarini urganish usulidir. 
Hayotda, fan soxasida analiz yoki taxlil suzi juda kup ishlatiladi. Masalan, 
fizik, kimyoviy, matematik, statistik, iktisodiy va boshka turdagi taxlil atamalarini 
kup eshitganmiz. Bu taxlil turlari bir-birlaridan urganiladigan ob’ektlari, maksadi 
va urganish uslubiyati bilan fark kiladi. Iktisodiy taxlil boshka taxlillardan shu 
bilan fark kiladiki, u abstrakt-mantikiy urganish usuli xisoblanib, unda maxsus 
kurilmalar yoki asboblarni, masalan mikroskop, kimyoviy reaktivlardan 
foydalanish shart emas.


96 
Taxlil kishilik jamiyatining rivojlanishi va insonning ongi takomillashib 
borishi bilan boglik xolda paydo bulgan va rivojlangan. Kishilarning iktisodiy 
faoliyati rivojlana borgan sari, ishlab chikarish kuchlari va ishlab chikarish 
munosabatlarining rivojlanishi iktisodiy taxlilning mustakil fan soxasi bulib ajralib 
chikishiga olib keldi. Xozirgi kunda umumnazariy iktisodiy taxlil va konkret 
iktisodiy taxlilni bir biridan ajratish mumkin. Umumnazariy iktisodiy taxlil makro 
darajada iktisodiy vokea xodisalarni urgansa, konkret iktisodiy taxlil mikro 
darajada ya’ni korxonalar xujalik faoliyatini taxlil kilishda ishlatiladi. Shuni aytish 
kerakki, umumnazariy iktisodiy taxlil ilmiy yonadashish sifatida utgan asr 
iktisodchilarining asarlarida sezilarli darajada rivojlangan bulsa, konkret iktisodiy 
taxlil aloxida fan sifatida yakindagina ajralib chikkan. 
Xujalik faoliyati taxlili(XFT)ning paydo bulishi ob’ektiv shart sharoitlar 
bilan belgilangan: 
-birinchidan, bu amaliy extiyojning kondirilishi
.
Amaliy extiyoj paydo 
bulishi ishlab chikarish kuchlari va munosabatlarining rivojlanishi, ishlab chikarish 
masshtabining kengayishi bilan boglikdir. Bunday sharoitda intuitiv taxlil, 
taxminiy xisob-kitoblar, xotirada chamalashlar korxona faoliyatini boshkarishda 
yetarli bulmay koladi.
-ikkinchidan, bu iktisodiy fanning rivojlanishi bilan boglik. Ma’lumki, u 
yoki bu fan takomillasha borgan sari uning aloxida bulimlari mustakil fan sifatida 
ajralib chika boshlaydi. Iktisodiy taxlil dastlab buxgalteriya xisobi, moliya, 
statistika, bilimlari tarkibida urganiladi. Shu fanlar tarkibida dastlabki eng sodda 
taxliliy izlanishlar paydo bula boshladi. Yirik ishlab chikarishning paydo bulishi 
taxlilning yanada chukurlashuviga olib keldi. Endi taxlil korxonalarni 
boshkarishning muxim bir funksiyasi sifatida yuzaga chikdi.
Shunday kilib, iktisodiy taxlil nima degan savolga bir necha xil javob berish 
mumkin ekan. Birinchidan, iktisodiy taxlil bu dialektik urganish usuli. 
Ikkinchidan, 
iktisodiy 
taxlil 
korxonalar 
xujalik 
moliyaviy 
faoliyatini 
boshkarishning rejalashtirish, ishni tashkil kilish, buxgalteriya xisobi va nazorat 
funksiyalari bilan bir katorda turuvchi funksiyasidir. Aynan mana shu ta’rifning 
moxiyatini yoritishga aloxida tuxtalishimiz kerak. Ma’lumki, korxonalar uz 
faoliyatini rejalar asosida tashkil kiladi. Xujalik faoliyatini undagi jarayonlarni 
kuzatib borish, ularni nazorat kilish xamda tegishli foydalanuvchilarga axborot 
tayyorlash maksadida buxgalteriya xisobi yuritiladi. Ana shu yigilgan 
ma’lumotlarni taxlil kilish esa korxona faoliyatidagi ijobiy va salbiy tomonlarini, 
yutuk va kamchiliklarni va eng asosiysi, imkoniyatlarni aniklashga va shu asosda 
kelgusi davr uchun faoliyatni rejalashtirishga xizmat kiladi. Shunday kilib, 
iktisodiy taxlil xakikatan, boshkaruv funksiyasi ekan. Uning axamiyati esa, taxlil 
ma’lumotlarining rejalashtirish va imkoniyatlarni ishga solish soxasida optimal 


97 
boshkaruv karorlarini kabul kilish uchun xizmat kilishi bilan belgilanadi. Fan 
sifatida esa iktisodiy taxlil makro va mikro darajada iktisodiy vokea va xodisalarni 
urganishning uziga xos uslubiyati bilan tanishtirishga xizmat kiladi. 

Download 3,15 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   58   59   60   61   62   63   64   65   66




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish