Ko’mir, neft, tabiiy gaz va atom energiyasi zahiralari

Gaz va kondensat zaxiralarini hisoblash usullari
Gaz zaxiralarini hisoblashda erkin gaz, ya’ni gaz uyumlari va gazneft uyumlarining gaz duppisidagi gazlari va neftda erigan (yōldosh) gaz ajratishadi.

Erkin gaz zaxiralarining hisoblashni ikkita usuli mavjud:

1. 
   hajm usuli.
   
2. 
   gaz zaxiralarini bosim pasayishi bōyicha hisoblash usuli.
   

Hajm usuli. Erkin gaz zaxiralarini hisoblashning bu usuli hisob ob’ektining geologik fizik tavsifi va ularda gazning joylashish sharoitlari haqidagi ma’lumotlarga asoslangan. Ta’riflanayotgan usulda gaz zaxiralari quyidagi formula bōyicha hisoblanadi:

bu yerda, Q_{g –} gazning boshlangich zaxiralari (andoza sharoitda, R_st = 0,1 MPa, T_st = 293 K); F – gazlilik konturi maydoni, m²; h - samarali gazga tōyingan qalinlik, m; R_ĝ - ochiq ĝovaklik koeffitsienti; R_g – qatlamning gazga tōyinganlik koeffitsienti; R_q.b.- uyumdagi boshlangich qatlam bosimi, MPa; R_st - uyumdan sanoat miqyosidagi gaz olingandan sōng uyumdagi ōrtacha qoldiq bosim, MPa; α_b va α_st - uglevodorod gazlarni _Rqb va R_st bosimlarda Boyl-Mariott qonunidan oĝishiga tuzatma; f - gaz hajmini andoza haroratga ōtkazish uchun haroratga tuzatma: T_at/T_kat = 293K/(273K+t_kat); t_kat - qatlam harorati.