“Ko’llar gidrokimyosi, maydoni, chuqurligi”

Suvning kelimi va sarfi rejimiga ko’ra ko’llar quyidagi guruhlarga bo’linadi:

Ko’llarning suv balansi
Dunyo tabiiy geografik atlasidan
Ko’llar guruhi	Ko’llarning nomi	Suv kelishi, mm.				Suv sarfi, mm.
		Yog’inlar	Oqib kirgan suv	Boshqa suvlar	Bug’lanish	Oqib kirgan suv	Boshqa suvlar
Yaxshi oqar ko’llar	Baykal Onega Ontario Viktoriya Ilmen	294 476 800 1453 616	1834 1617 9420 237 12824	800	294 245 650 1374 465	1834 1848 11270 316 12600	975
Yomon oqadigan ko’llar	Jeneva Bologon Michikani Tanganika Kaspiy Orol O’lik dengiz Balxash	1100 631 675 1204 177 82 80 110	15200 817 953 703 842 838 1250 804	133 14 250	800 681 1500 1800 978 920 1580 930	13700 900 76 107 - - -	1800 55
Oqmas ko’llar	Choni (sersuv yillar) Choni (kam suv yillar)	360 270	785 280		555 560	-	610

Yaxshi oqar ko’llar.

Bunday ko’llarga bir yoki bir necha daryo quyilib, ulardan bitta daryo oqib chiqadi. Yaxshi oqar ko’llar atmosfera namlanishi ortiqcha bo’lgan zonalarda joylashgan bo’ladi.

Yomon oquvchi va vaqti-vaqti bilan oquvchi ko’llar. Ularga ham daryolar kelib quyiladi, biroq daryo oqimi yoki kam, yoki vaqti-vaqti bilan bo’ladi. Bunday ko’llar namlanishi etarli bo’lmagan zonalarda joylashgan. Ko’llar suvi organizmlar oziqlanishi sharoitiga ko’ra oligotrof, evftrof va distrof bo’ladi. Oligotrof (grekcha Oligos-kam, trope-oziqlanuvchi) ko’llar suvida ozuqa moddalar kam bo’ladi, shu sababli u tiniqdir. Plankton, bentos va neyston organizmlar ko’p emas, loyqasida organik soda kam. Evftrof (grekcha eu-yaxshi) ko’llarda organizmlar oziqlanish sharoiti yaxshi bo’ladi. Plankton, bentos va neyston mo’l. Ko’lda organik moddalar ko’pligidan suv nim sarg’ish tusda bo’ladi. Suv tagida kislorod etishmaydi va sapropel hosil bo’ladi. Distrof (grekcha distrofe-oziqlanishining buzilishi) ko’llar suvida kalsiy etishmaydi, u nordon reaksiyali bo’ladi. Ko’lda organik hayot juda sust bo’ladi, biroq unda daryolar va botqoqliklardan kelib quyilgan jilg’alar keltirgan torf loyqasi tarzida yotqiziladi, u chirishi tufayli kislorod juda tanqis bo’ladi. Tayga va tundra zonalarining botqoq joylaridagi ko’llar distrof ko’llardir.

MUSTAHKAMLASh UChUN SAVOLLAR.

1. 
   Ko’llarning paydo bo’lishidagi shart-sharoitlar nimalardan iborat?
   
2. 
   Kattaligiga qarab ko’llar qanday turlarga ajratiladi?
   
3. 
   Havzasining kelib chiqishiga qarab ko’llar qanday turlarga ajratiladi?
   
4. 
   Ko’llarning morfometrik o’lchamlari nimalardan iborat?