Klasterlarni shakllantirish: tajribalar, natijalar va innovatsion yondashuvlar



Download 3,82 Mb.
Pdf ko'rish
bet88/179
Sana27.06.2022
Hajmi3,82 Mb.
#708222
TuriСборник
1   ...   84   85   86   87   88   89   90   91   ...   179
Bog'liq
Анжуман Клатер-2021

externalities
) яратади ва янги бозорларни 
кашф этиш ва маълумотларни тарқалишига ижобий таъсир кўрсатади. 
Bosworth and Broun (1996) фикрича кластерлар бу бир географик манзилда 
жойлашган ишлаб чиқарувчиларни биргаликда ўз манфаатларини оширишидир. Porter 
(1998) эса бу таърифни кенгайтирган ҳолда “маълум бир соҳада бир бири билан боғланган 
иштирокчиларни географик концентрацияси” деб атайди.
Умуман олганда, кластерлар ривожи доимо рақобатбардошлик ва инновация 
тушунчалари билан чамбарчас боғлиқдир. Кластерлар аввало инновациялар асосий 
қадрият ҳисобланган секторларда ривожланади. 
АКТ, электроника, автомобил саноати, 
биотехнология, нефт-газ
саноатларида кластерлар ривожи узоқ тарихга эга. 
Жаҳон тажрибасига эътибор қаратадиган бўлсак, барча ҳудудларда кластерларнинг 
маълум бир турлари ривожлантирилган. Улар ушбу ҳудудларнинг иқлими ва асосий 
ташқи савдо ҳамкорларининг талабидан келиб чиққан ҳолда ривожланиб келган. 
Кластерларни самарали ташкил қилишда ҳар бир мамлакатнинг ўз тажрибаси ва алоҳида 
сиёсати мавжуд. Масалан Лотин Америка мамлакатларига эътибор қиладиган бўлсак, 
уларда асосан вино, балиқ, мевалар, гуллар ва кофе ишлаб чиқаришга мослашган йирик 
кластерлар муваффақиятли ривожланган. Осиё мамлакатларини қарайдиган бўлсак, 
уларда турли илдизлар, балиқ, узум ва уй ҳайвонларини ишлаб чиқариш алоҳида 
эътиборга молик. Африка мамлакатларида асосан балиқ, гул, вино ва кофега 
ихтисослашган кластерлар кенг ривожланган.
Барча ҳудудлар тажрибасини умумлаштирадиган бўлсак, кластерлар асосан жаҳон 
савдосида доминант позицияга эга бўлган маҳсулотларни ишлаб чиқаришда алоҳида 
сезиларли натижаларга эга бўлади. Экспортга асосланган кластерлар ички бозорга 
ихтисослашган кластерларга нисбатан кўпроқ натижаларга эришади. Экспортга 
асосланган кластерларда бир бири билан муносабатларга киришишдан келадиган 
манфаатлар юқори бўлади. Бунга асосан талаб эгри чизиғининг эластиклигининг 
юқорилиги, кластер ичидаги рақобатнинг чекланганлиги, иштирокчилар ўртасидаги 
муносабатлар рискларини камайтириши ва сифат ҳамда хавфсизлик стандартларини 
таъминлаш харажатларига таъсири юқорилиги сабаб бўлади.
Кластерлар ривожида ушбу секторларга киритилган хорижий инвестициялар муҳим 
роль ўйнаган. Хорижий инвестициялар орқали бу секторлар янги технологияларга эга 
бўлиб ўзларининг рақобатбардошлигини оширишга эришилган. 1998-2000 йилларда 
Лотин Америка мамлакатларининг вино кластерларига 600 миллион доллардан ортиқ 
хорижий инвестициялар киритилган. Бунинг натижасида Уругвайда вино экспорти 700 
фоизга ва Аргентинада 200 фоизга ошган. 
Ҳар бир мамлакатда кластерлар ривожининг ўзаги сифатида кластерлар аъзоларини 
жамоавий 
ҳаракати 
қаралади. 
Мувофиқлаштирилган 
жамоавий 
ҳаракатларсиз 
кластерларни ривожлантиришни фараз қилиб ҳам бўлмайди. Кластер муносабатларининг 
1
Spatial analysis, industry and the industrial environment.Progress in research and applications.Vol. 1. Industrialsystems / Edited 
by F. E. I. Hamilton and Linge G. J. R.Chichester, N. Y, Brisbane, Toronto: Wiley, 1979. 
2
Porter, M. 1998. Clusters and the New Economics of Competition. Harvard Business Review.Available at: 
http://hbr.org/product/clusters-and-the-new-economics-ofcompetition/an/98609-PDF-ENG 


138 
асл маъноси ҳам ўзаро ҳаракат орқали манфаатни оширишдир. Рақобатбардошликни 
ошириш учун кластерлар ичида ўзаро қуйидаги жамоавий ҳаракатлар амалга оширилиши 
лозим: 
-
логистика, хом ашё ва керакли ишлаб чиқариш омилларини етказиш, молиявий 
масалаларини мувофиқлаштириш; 
-
инфратузилма, илмий ишланмалар каби жамоавий хизмат ва товарларни яратиш 
масалаларини ҳал этиш; 
-
кластернинг ишлаб чиқариш, логистика ва режалаштириш ҳамда мониторинг 
масалаларини ҳал этиш;
-
мамлакат-маҳсулот брендларини ривожлантириш, бизнес стратегияларни ишлаб 
чиқиш ва имплементация қилиш, бозор бўйича тадқиқотлар ўтказиш ва маркетинг 
стратегияларини амалга ошириш; 
-
жамоа сифатида технологик жараёнларни танлаш ва сифат, хавфсизлик, экологик 
ҳамда ижтимоий стандартларни таъминлаш. 
Мева-сабзавотчиликка ихтисослашган кластерларда соҳани замонавий-инновацион 
техникалар билан таъминлашга муҳим эътибор қаратилиши лозим. Бу эса ўз навбатида 
соҳанинг механизация даражасини ошириш, агротехник тадбирларни ўз вақтида бажариш 
ҳисобига харажатлар камайиб ҳосилдорликни сезиларли ошириш имкониятини беради. 
Бундан ташқари кластерлар фаолиятининг ҳуқуқий кафолатларини янада кучайтириш 
бўйича тизимли ишлар амалга оширилишини талаб этмоқда. 
Хулоса қилиб айтганда, мамлакатимизда амалга оширилаётган ислоҳотларнинг 
ҳозирги босқичида ушбу чора-тадбирларни амалга ошириш мева-сабзавотчиликни узоқ 
муддат барқарор ривожланишини таъминлаб, тармоқ самарадорлигини ошириш орқали 
Республикада озиқ-овқат маҳсулотларига бўлган талабни узлуксиз қондириш, унинг 
хавфсизлигини таъминлаш, экспорт географиясини кенгайтириш ҳамда аҳолининг 
турмуш шароитини янада ошириш имконини беради. 
Фойдаланилган адабиётлар: 
1.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Ўзбекистон Республикасида мева-
сабзавотчиликни жадал ривожлантиришга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги 29 
март 2018 йил, ПФ-5388-сон фармони. 
2.
“Мева-сабзавотчилик ва узумчилик тармоғини янада ривожлантириш, соҳада 
қўшилган қиймат занжирини яратишга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги 2019 
йил 11 декабрь, ПҚ-4549-сон қарори
3.
“Узумчиликни ривожлантиришда кластер тизимини жорий этиш, соҳага илғор 
технологияларни жалб қил\ишни давлат томонидан қўллаб-қувватлашнинг қўшимча чора-
тадбирлари тўғрисида”ги 2021 йил 28 июнь, ПҚ-5200-сон қарори. 
4.
“Боғдорчилик ва иссиқхона хўжаликларини ҳамда мева-сабзавот кластерларини 
қўшимча молиявий қўллаб-қувватлаш чора-тадбирлари тўғрисида”ги 2020 йил 19 
февраль, ВМҚ-102-сон қарори. 
5.
 
https://countrymeters.info/ru/World 
6.
https://parliament.gov.uz/uz/events/committee/31987/\ 

Download 3,82 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   84   85   86   87   88   89   90   91   ...   179




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish