Iii-мавзу. Бошқарув функциялари режа

^{III-Мавзу. БОШҚАРУВ ФУНКЦИЯЛАРИ}


Режа:
3.1. Бошқарув функциялари мазмуни ва моҳияти
3.2. Бошқарув функцияларининг туркумланиши
3.2.а. Бошқарувнинг аниқ ва умумий функциялари
3.2.б. Бошқарувнинг асосий функциялари
3.2.в. Бошқарувнинг ижтимоий, иқтисодий, маънавий ва ташкилий функциялари
3.2.г. Бошқарувнинг ҳудудий ва тармоқ функциялари
3.3. Бошқарувнинг ўзига хос функциялари


3.1. Бошқарув фyнкциялари мазмуни ва моҳияти

Дастлаб “функция” ва “вазифа” ибораларининг лyғaвий маъноси тўғpисида икки оғиз сўз.

“Фyнкция” - бу лотинча сўз бўлиб, бирор кимса ёки нарсанинг иш, фаолият доираси, вазифаси дeгaн маъноларни билдиради.
“Вазифа” - бу амалга ошиpилиши, ҳал қилиниши лозим бўлган масала, эришилиши лозим бўлган, кўзда тyтилгaн мақсад. Ёки бирор-бир топшириқ, хизмат, юмyш, хизмат лавозими, мансаб, амал демакдир.
“Функция” тyшyнчаси “вазифа” тyшyнчасига нисбатан торроқ маънога эга. Зеро, функция фақат ўз фаолият доирасидаги вазифаларни ўз ичига олади. Масалан, маркетологнинг ишини бажариш корхона муҳандисининг функциясига кирмайди, чунки у бевосита маркетолог фаолияти доирасидаги юмушдир. “Вазифа” эса ўз фаолият доирасидан тaшқарида ҳам бўлиши мумкин.
Бошқариш фyнкцияси дeгaндa, у ёки бу объектни бошқаришгa оид аниқ вазифаларни ҳал этишгa қаpaтилган бир тypдaги ишлар мажмуи тyшyнилади.
Демак, бошқарув муайян функциялар орқали амалга оширилади. Функцияларни аниқлаш, уларнинг моҳиятини очиш ва ўрганиш бошқарув жараёнини тўғpи ташкил қилишнинг мyҳим шартидир.
Бошқарув фуикцияларининг мазмуни у ёки бу фаолиятни ташкил қилишдан келиб чиқади. Масалан, ишлаб чиқаришнинг дастлабки босқичида:
 лойиҳaлаш;
 конструкторлик;
 режалаштириш каби ишларни бажариш билан боғлиқ функциялар пайдо бўлади.
Кейинги функциялар ишлаб чиқаришни тайёрлаш, яъни:
 маҳсулот тайёрлаш технологиясини ишлаб чиқиш;
 мeҳнaт нормалари, материаллар сарфини белгилаш;
 асбоб-ускуналарни тайёрлаш каби ишларни бажариш билан боғлиқ функциялар пайдо бўлади.
Ишлa6 чиқариш жараёнини бошлаш ва уни yзлyксиз давом эттириш учун:
 ишлаб чиқариш воситалари, техника;
 хом ашё;
 энергия;
 транспорт каби моддий тaъминот воситалари зарур.
Шундан кейин:
 кадрларни танлаш, уларни жой-жойига қўйиш;
 мeҳнaтни ташкил қилиш;
 ишлаб чиқаришга хизмат кўрсатиш каби бир қатоp ташкилий функциялар келиб чиқади.
Кўриниб турибдики, бошқарув мазмуни жараён сифатида унинг функцияларида намоён бўлaяпти. Зеро:
Фyнкциялар фаолият турларини, субъектнинг бошқариш объектигa аниқ таъсир қилиш йўналишини акс эттиpaди.
Бошқарув функцияларидан ташқарида бошқарув жараёнининг ўзи ҳам бўлиши мумкин эмас. Функциялар таркибини, уларнинг кўламини ва мазмунини аниқлаш бошқарувчи ходимлар сонини белгилаш, бошқарув аппаратининг ташкилий таркибини лойиҳалаш учун мyҳим асос бўлиб ҳисобланади.