Klassik universitet darsligi o'zbekiston Milliy universitetining 100 yilligiga bag’ishlanadi

Nazorat savollari: 
1.  IBM  Rational  Experimental  relational  database  qachon  va  kim 
tomonidan ishlab chiqilgan? 
2. SEQUEL dasturlash tilini yaratish maqsadi nimadan iborat? 
3. SEQUEL dasturlash tilining qanday xususiyatlari mavjud? 

---

 
86 
4.10. So‘rovlarda indekslashning roli 
 
Indeks 
(ingliz  tilida  - 
index
)  -  bu  ma’lumotlarni  qidirish 
samaradorligini  oshirish  maqsadida  yaratiluvchi,  ma’lumotlar  bazasi 
tarkibidaga  ob’ekt  hisoblanadi.  Ma’lumotlar  bazasida  jadvallar  ihtiyoriy 
tartibda  saqlanuvchi  ko‘p  sondagi  satrlarga  ega  bo‘lishi  mumkin  va 
javdallarda  berilgan  mezon  bo‘yicha  satrma-satr  ketma-ketlik  tartibida 
ularni qidirish ko‘p vaqtni olishi mumkin.  
Indeks  jadval  tarkibidagi  bitta  yoki  bir  nechta  satrlar  qiymatlari  va 
tegishli  jadvallar  satrlarining  ko‘rsatkichlari  asosida  shakllantiriladi  va 
Shunday  qilib,  qidirish  mezonlarini  qoniqtiruvchi  startlarni  qidirish 
imkonini beradi. Indekslardan foydalanish asosida bajariluvchi ishlarning 
tezlashtirilishiga birinchi navbatda, indeksning qidirishni optimallashtirish 
tavsifidagi strukturaga egaligi asosida erishiladi.  
Ayrim  MBBTlar  indekslarni  yaratishni  ma’lumotlar  jadvallari 
bo‘yicha yoki ifodalashlar indekslari bo‘yicha ishlab chiqilgan indekslarni 
tarkibga  kiritish  orqali  imkoniyatlar  kengaytirilishiga  ega  hisoblanadi. 
Masalan, indeks 
upper 
(
last_name
) ifodasi bo‘yicha yaratilishi mumkin va 
mos  ravishda,  yuqorigi  registr  tarkibida 
last_name 
maydoni  orqali 
belgilanuvchi kalit ifoda asosida saqlanuvchi lavha (ilova) shakllantiriladi. 
Bundan  tashqari,  indekslar  takrorlanmas  tavsifga  ega  bo‘lgan  va 
takrorlanmas tavsifga ega bo‘lmagan shakllarda ishlab chiqilishi mumkin. 
Takrorlanmas  tavsifga  ega  bo‘lgan  indeks  takrorlanuvchi  qiymatlarning 
qo‘yib chiqilishi imkoniyatini mustasno qilgan holatda, jadval tarkibining 
bir butunligida cheklanishlarning ro‘yobga oshirilishi imkonini beradi.