Klassik universitet darsligi o'zbekiston Milliy universitetining 100 yilligiga bag’ishlanadi

Geoportal
  -  bu  makonga  oid  ma’lumotlar  infra-tuzilmalarining 
geografik  axborotlar  tarmog‘i  hisoblanadi.  O‘z  navbatida,  makonga  oid 
ma’lumotlar  infra-tuzilmalari  Internet  tarmog‘i  tarkibida  geo-axborotlar 
resurslarining  (xaritalar,  ma’lumotlar  to‘plamlari,  web-servislar  va 
boshqalar)  o‘zaro  almashinishi  uchun  tizim  sifatida  o‘rin  tutadi.  Faol 
holatda  funksiya  bajaruvchi  geo-portallarga  misol  sifatida,  ochiq  kirish 
imkoniyati  ta’minlangan  quyidagi  web-saytlar  ro‘yxatini  keltirib  o‘tish 
mumkin: 

 
geodat.gov
; 

 
geoss.esri.com
; 

 
mapconnect.ga.gov.au
; 

 
inspire.jrc.ec.europa.eu
; 

 
geosamara.ru
; 

 
geourfo.ru
; 

 
recovery.gov
; 

 
portal.rosreestr.ru
. 
Geo-portallarning asosiy funksiyalariga quyidagilar kiritiladi: 

---

 
138 

 
Kalit  so‘zlar  bo‘yicha,  mavzular, joylashish joyi  va boshqa  mezonlar 
asosida,  geo-axborot  resurslarini  qidirish  uchun  meta-ma’lumotlar 
katalogini taqdim etish; 

 
Topilgan resurslarni tavsiflari orqali tahlil qilish; 

 
Tavsiflar  tarkibida  ko‘rsatilgan  yo‘llar  orqali  ma’lumotlarga  kirib 
borish; 

 
Kartografik vizualizatsiya; 

 
Foydalanuvchilar  tomonidan  shaxsiy  meta-ma’lumotlarini  katalog 
tarkibiga kiritish; 

 
Boshqa  geo-portallar  bilan  meta-ma’lumotlarni  avtomatik  tarzda 
almashinish; 

 
Tashqi  saytlar  orqali  geo-portal  tarkibiy  elementlarining  rostlanishi 
uchun, dasturiy interfeyslarni taqdim etish; 

 
Dasturiy ta’minotning GAT-paketlar bilan integratsiyalanishi.  
Evropa  davlatlari  miqyosida  rivojlangan  turli  makonga  oid 
ma’lumotlar  infra-tuzilmalari  (va  mos  ravishda,  geo-portallar  ham) 
bo‘yicha INSPIRE (Infrastructure for Spatial Informationin the European 
Community)  yo‘riqnomasi qabul  qilingan  - ya’ni, bu yo‘riqnomada geo-
axborotlar  tizimlarini  tuzib  chiqish  jarayonida  va  makonga  oid 
ma’lumotlar  ustida  ishlashda  turli  xil  sub’ektlar  o‘rtasida  o‘zaro 
aloqadorlik munosabatlari bo‘yicha yagona mexanizmlar va standlartlarni 
belgilash masalasi qarab chiqilgan.  
Shuningdek,  dunyo  miqyosida  va  milliy  dioralarda  bir  qator 
makonga  oid  ma’lumotlar  infra-tuzilmalari  va  geo-portallarni  yaratishda 
foydalaniluvchi  standartlar  ham  ishlab  chiqilgan  bo‘lib,  ular  orasida 
makonga oid meta-ma’lumotlar web-servislari va formatlari standartlarini 
ko‘rsatib o‘tish mumkin. Ushbu nuqtai nazardan  - Esri standarti sezilarli 
yutuqlarga erishgan, ArcGIS strukturasi tarkibida ISO, FGDC, INSPIRE, 
DublinCore,  OGC  va  boshqa  bir  qator  standartlardan  foydalaniladi. 
Shuningdek,  ArcGIS  Davlat  standarti  (GOST,  Rossiya)  bo‘yicha  ham 
funksiya bajarishi mumkin.  
Amaliyotda foydalanish tajribalari ma’lumotlari bo‘yicha, ESRI CIS 
nisbatan  ko‘proq  darajada  neft-gaz  sanoati  sohasiga  oid  korporativ  geo-
portallar  ehtiyojlarini  qondirish  maqsadlarida  ishlatiladi,  ya’ni  bunda 
makonga oid katta hajmdagi ma’lumotlarni qayta ishlash zarurati yuzaga 
keladi  va  ushbu  ishchi  holatdagi  barcha  jarayonlarni  umumiy  tarzda 
standartlashtirish  talab  qilinadi.  Odatda,  korporativ  tavsifga  ega  bo‘lgan 
geo-portallarni  ishlab  chiqish  jarayoni  tarkibiga  GAT-serverlarni 
shakllantirish,  ko‘p  sondagi  foydalanuvchilar  ish  olib  borishiga 
mo‘ljallangan  server  ma’lumotlar  bazasini  tuzib  chiqish,  meta-

---

 
139 
ma’lumotlar  va  tizim  tarkibining  axborotlar  bilan  to‘ldirilishiga  oid 
korporativ standartlarni (profil) ishlab chiqish kabilar kiritiladi.  
Crowd-sourcing
  nuqtai  nazaridan  qayd  qilish  mumkinki,  bu 
ko‘rinishdagi  kartografik  ma’lumotlar  eng  avvalo,  tizim  tarkibida 
qarorlarni  qabul  qilishga  ko‘maklashuvchi  tavsifga  ega  bo‘lmagan,  asos 
xaritalarni shakllantirish uchun dolzarb ahamiyatga ega hisoblanadi, ya’ni 
bu  ko‘rinishdagi  ma’lumotlarning  ishonchlilik  darajasini  hech  kim 
kafolatlamaydi.